با توجه به اصولی که در منشور مللمتحد اعلام شده است، شناسایی حیثیت ذاتی و حقوق برابر و غیرقابلانتقال کلیه اعضاء خانواده بشر، مبنای آزادی، عدالت و صلح در جهان است، نظر به اینکه، حقوق مذکور ناشی از حیثیت ذاتی شخص انسان میباشد، با توجه به اعلامیه جهانی حقوق بشر، کمال مطلوب انسان آزاد، برخورداری از آزادی و رهایی از ترس میباشد. این خواست در صورتی میسر میشود که هر کس از حقوق فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی خود و همچنین از حقوق سیاسی و مدنی برخوردار گردد. با توجه به منشور مللمتحد، دولتها متعهد به رعایت و احترام به حقوق و آزادیهای انسان و ترویج آنها در سراسر جهان میباشند، با درک این حقیقت که افراد نسبت به یکدیگر و اجتماعی که بدان تعلق دارند دارای وظائفی هستند و برای تحقق بخشیدن و ترویج و رعایت حقوق شناختهشده مندرج در این میثاق مسئول میباشند،
(دولتهای عضو این میثاق) مواد زیر را پذیرفتهاند:
۱.تمام ملتها حق خودمختاری دارند. بهواسطه این حق، آنها وضعیت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و توسعه فرهنگی خود را آزادانه تعیین میکنند.
۲.تمام ملتها میتوانند برای اهداف خود، بدون لطمه زدن به تعهدات ناشی از همکاریهای اقتصادی بینالمللی که بر مبنای اصول سود متقابل و حقوق بینالمللی، آزادانه (منعقدشده است) ثروتها و منابع طبیعیشان را مصرف نمایند. در هیچ موردی نمیتوان ملتی را از وسایل امرارمعاش خود محروم نمود.
هر دولت عضو این میثاق متعهد میگردد که بهطور انفرادی و یا از طریق همکاریهای بینالمللی، بهویژه اقتصادی، فنی و با (استفاده از) حداکثر منابع موجود و با کلیه وسایل مناسب بهویژه ابزارهای قانونگذاری در جهت دستیابی و تحقق کامل حقوق شناختهشده در این میثاق، اقدام نماید.
دولتهای عضو این میثاق متعهد میگردند که حقوق اعلامشده در این میثاق را بدون هیچ نوع تبعیض از حیث نژاد، رنگ، جنس، زبان، مذهب، عقیده سیاسی و یا هر عقیده دیگر یا اصل و منشأ ملی یا اجتماعی، دارایی، نسب یا هر وضعیت دیگر تضمین و اعمال نمایند.
۳- دولتهای در حال رشد با توجه به حقوق بشر و (وضعیت) اقتصاد ملی خودشان تعیین میکنند که تا چه اندازه حقوق اقتصادی شناختهشده در این میثاق را در مورد اتباع بیگانه تضمین خواهند کرد.
دولتهای عضو این میثاق متعهد میشوند که حق مساوی مردان و زنان را در برخورداری از تمام حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی که در این میثاق آمده، تأمین نمایند.
دولتهای عضو این میثاق، تصدیق میکنند که در برخورداری از حقوقی که مطابق این میثاق برای دولت (عضوی) مقررشده است، آن دولت نمیتواند این حقوق را تابع محدودیتهایی نماید، مگر محدودیتها بهموجب قانون و در تطابق با ماهیت حقوق مذکور و بهمنظور توسعه رفاه عمومی در یک جامعه دمکراتیک اعمال گردد.
۱.هیچیک (از مواد) این میثاق نباید به نحوی تفسیر گردد که بهموجب آن حقی برای دولتی یا گروهی و یا فردی در جهت فعالیت و یا انجام هر عملی که باعث از بین رفتن هر یک از حقوق و آزادیهای شناختهشده در این میثاق شود و یا محدود کردن آن حقوق بیش از آنچه در این میثاق پیشبینی شده است، ایجاد نماید.
۲.هیچ شرط (محدودیتی) یا عدول از حقوق اساسی بشر که در قوانین (عرف)، پیماننامهها، آییننامهها و یا رسوم هر یک از دولتهای عضو این پیمان شناختهشده است و یا وجود دارد، به بهانه اینکه در این میثاق (آن حقوق) به رسمیت شناختهنشده است و یا به میزان کمتری به رسمیت شناختهشده است، پذیرفته نخواهد بود.
دولتهای عضو این میثاق، حق کار کردن را که شامل حق فرصت داشتن در انتخاب آزاد یا قبول شغلی جهت تأمین معاش خود است، به رسمیت میشناسند و اقدامات مناسب را در این جهت به عمل خواهد آورد.
اقداماتی که بهوسیله دولت عضو این میثاق جهت دستیابی و تحقق کامل این حقوق به عمل میآید، شامل راهنمایی، تربیت فنیوحرفهای، طرح و برنامهها، روشها و تدابیر فنی جهت دستیابی به توسعه مستمر و مداوم اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و اشتغال کامل و سودآور و تحت شرایطی که آزادیهای سیاسی و اقتصادی افراد حفظ گردد، میباشند.
دولتهای عضو این میثاق حق هر فرد را در برخورداری از شرایط عادلانه و مساعد کار بهویژه نسبت به حقوق زیر، به رسمیت میشناسند:
الف: حداقل مزد که برای کارگران مقرر میباشد:
دستمزد منصفانه و پاداش برای کار باارزش مساوی بدون هیچگونه تمایز، بهویژه برای زنان تضمین شود که شرایط کار آنها پایینتر از شرایط و مزایای مردان نباشد و آنها برای کار مساوی (با مردان) دستمزد مساوی دریافت میدارند.
معاشی شایسته برای آنها و خانوادهشان طبق مقررات این میثاق
ج: ایجاد فرصتهای مساوی برای هر کس که بتواند (موقعیت) شغلی خود را به مدارج مناسب و بالاتر بدون هیچ ملاحظاتی جزء سابقه خدمت و شایستگی، ارتقاء دهد.
د: استراحت، فراغت و محدودیت معقول ساعات کار و مرخصیهای متناوب با استفاده از دستمزد و همچنین مزد برای تعطیلات رسمی.
۱. دولتهای عضو این میثاق متعهد و متضمن میگردند که:
الف: هر کس حق تشکیل اتحادیه صنفی و یا پیوستن به اتحادیه صنفی با انتخاب خود را دارد. (تشکیل و یا پیوستن به اتحادیه) بهمنظور دستیابی و حفظ منافع اقتصادی و اجتماعی فرد است. هیچ محدودیتی جهت اعمال این حق وجود ندارد مگر آنکه (این محدودیتها) در یک جامعه دمکراتیک، برای مصالح و امنیت ملی یا نظم عمومی و یا حفظ حقوق و آزادیهای افراد دیگر ضرورت داشته باشد و بهوسیله قانون صورت گیرد.
ب: اتحادیهها حقدارند که فدراسیونها و یا کنفدراسیونهای ملی تشکیل دهند و نیز از حق پیوستن به سازمانها و اتحادیههای بینالمللی برخوردار باشند.
ج: اتحادیهها بدون هیچ محدودیتی حق فعالیت آزاد دارند مگر آنکه (این محدودیتها) بهموجب قانون باشد و (وجود آنها) در یک جامعه دموکراتیک و برای مصالح و امنیت ملی یا نظم عمومی و یا حفظ حقوق و آزادیهای افراد دیگر ضرورت داشته باشد.
د: حق اعتصاب مشروط به رعایت مقررات ویژه دولت است.
۲. این ماده مانع از آن نخواهد شد که افراد نیروهای مسلح یا پلیس یا مقامات دولتی در (رعایت) اعمال این حقوق متحمل محدودیتهای قانونی شوند.
۳. هیچیک از مقررات این ماده، دولتهای عضو میثاق سازمان بینالمللی کار ۱۹۴۸ که (مواد آن) برمبنای آزادی تشکیل انجمن و حمایت از حق سازماندهی است را مجاز نمیدارد که با اتخاذ اقدامات قانونی و یا اجرای قوانینی درصدد آسیب رساندن به تضمینهای پیشبینیشده این میثاق برآیند.
دولتهای عضو این میثاق حق تأمین اجتماعی که شامل بیمههای اجتماعی هر فرد است را به رسمیت میشناسند.
دولتهای عضو این میثاق (موارد زیر) را به رسمیت میشناسند:
خانواده که عنصر طبیعی و رکن بنیادین جامعه است باید تا حد امکان از محافظت و مساعدت گسترده برخوردار گردد، بهویژه تا زمانی که (خانواده) مسئولیت نگاهداری و تربیت کودکان را به عهده دارد. (همچنین) ازدواج باید با رضایت آزادانه و تمایل همسران منعقد گردد.
مادران میباید پیش از زایمان و پسازآن و در مدتزمان معقول و مناسب از حمایتهای ویژهای برخوردار گردند. در خلال این مدت مادران شاغل میبایست از مرخصی با حقوق و مزایای تأمین اجتماعی کافی برخوردار باشند.
اقدامات ویژه و بدون تبعیض مانند نسب و یا وضعیتهای دیگر در حمایت و مساعدت به تمام کودکان و افراد جوان باید به عمل آید. کودکان و افراد جوان باید در مقابل بهرهبرداری (استثمار) اقتصادی و اجتماعی محافظت شوند. اگر استخدام آنان برای اخلاق و سلامتی آنها زیانآور است و یا زندگی آنان را به مخاطره میاندازد و یا مانع از رشد طبیعی آنان میگردد، چنین استخدامی طبق قانون قابل مجازات میباشد. دولتها همچنین باید حدود سنی (استخدامی برای کودکان) تعیین کنند تا استخدام کمتر از آن (سن) انجام نگیرد. استخدام کودک بهعنوان کارگر بهموجب قانون ممنوع است و قابل مجازات میباشد.
۱. دولتهای عضو این میثاق، حق داشتن یک زندگی با معیارهای قابلقبول برای هر فرد و خانوادهاش را که شامل خوراک، پوشاک کافی و مسکن و ادامه بهبود شرایط زندگی است، به رسمیت میشناسند. دولتهای عضو این میثاق اقدامات مناسب را جهت تأمین و تحقق این حق به عمل خواهند آورد و ضرورت اهمیت همکاریهای بینالمللی را بر اساس رضایت آزادانه (طرفین) خواهند پذیرفت.
۲. دولتهای عضو این میثاق، حق اساسی هر فرد را که گرسنه نباشد، به رسمیت میشناسند و اقدامات فردی و یا از طریق همکاری بینالمللی را که شامل برنامههای مشخص و مورداحتیاج زیر هست، به عمل خواهند آورد.
الف: بهبود روشهای تولیدی، نگهداری و توزیع غذا با استفاده کامل از دانش فنی و علمی، انتشار و اشاعه دانش و اصول تغذیه، توسعه و یا اصلاح نظام زراعی بهمنظور دستیابی به حداکثر تولید مؤثر و استفاده از منابع طبیعی.
ب: تأمین عادلانه توزیع فرآوردههای غذایی جهان برحسب احتیاج و اهمیت دادن به مسائل واردات و صادرات غذای دولتها.
۱. دولتهای عضو این میثاق حق هر فرد را برای دستیابی و برخورداری از بالاترین (وضعیت) سلامت جسمی و روحی، به رسمیت میشناسند.
۲. اقداماتی که دولتهای عضو برای دستیابی و تحقق کامل این حقوق اعمال مینمایند شامل (اقدامات) زیر هست:
الف: اقداماتی در جهت توسعه و رشد سلامت کودکان و پایین آوردن میزان مرگومیر آنها.
ب: بهبود تمام جوانب بهداشت محیط (زیست) و بهداشت صنعتی.
ج: پیشگیری و معالجه و کنترل بیماریهای همهگیر بومی (محلی)، حرفهای و سایر امراض
د: ایجاد شرایطی جهت تأمین تمام خدمات و مراقبتهای پزشکی در مواقع بیماری
۱. دولتهای عضو این میثاق، حق هر فرد را جهت برخورداری از آموزشوپرورش به رسمیت میشناسند. آنها میپذیرند که آموزشوپرورش میباید در جهت توسعه کامل شخصیت و حیثیت انسان و احترام فرد به حقوق بشر و آزادیهای اساسی تقویت و هدایت شود. همچنین آنها میپذیرند که آموزشوپرورش میتواند شرکت فعال و مؤثر افراد در یک جامعه آزاد و در فضای تفاهم، مدارا و دوستی بین تمام ملتها و گروههای نژادی، قومی یا مذهبی و همچنین فعالیتهای سازمان ملل جهت برقرار ساختن صلح را تحقق بخشد.
۲. دولتهای عضو این میثاق، دستیابی و تحقق کامل به حقوق زیر را اذعان دارند:
الف: آموزش ابتدایی باید برای همه اجباری و رایگان باشد.
ب: آموزش متوسطه با اشکال مختلف آنکه شامل آموزش فنی و حرفهای متوسطه است، باید بهوسیله ابزارهای مناسب، بهویژه در جهت معمول کردن (آموزش) رایگان برای همه فراهم و قابلدسترس باشد.
ج: آموزش عالی باید بهوسیله ابزارهای مناسب بهویژه در جهت معمول نمودن آموزش رایگان و بر اساس استعداد و صلاحیت، بهطور مساوی قابلدسترس باشد.
د: آموزش پایهای برای افرادی که دوره آموزش ابتدایی خود را طی نکردهاند و یا تکمیل ننمودهاند باید تا حد ممکن تشویق و تشدید گردد.
ه: گسترش و توسعه سیستم مدارس باید در تمامی سطوح و بهطور فعالانه دنبال شود تا یک نظام بورسیهای مناسب تاسیس گردد و همچنین شرایط مادی کارمندان آموزشی باید بهطور مدام بهبود یابد.
۳. دولتهای عضو این میثاق متعهد میگردند که حق آزادی و اختیار والدین و سرپرستان قانونی را برای انتخاب مدارس کودکانشان غیر از (مدارسی) که بهوسیله دولت تاسیس شده است (به شرط) تطبیق دادن با حداقل موازین آموزشی که دولت تنظیم و تصویب کرده است، تضمین کنند و نیز حقوق والدین را جهت آموزش مذهبی و اخلاقی کودکانشان بر طبق معتقدات خود در نظر بگیرند.
۴. هیچیک از اجزاء این ماده نباید به نحوی تفسیر شود که از آزادی افراد و اشخاص برای تاسیس و اداره نهادهای آموزشی ممانعت کند. (مشروط بر اینکه) آنها همواره تابع رعایت اصولی باشند که در بند I این ماده آمده است و نیز مطابق با حداقل میزان آموزشهای دولتی باشد.
هر دولت عضو این میثاق که در زمان عضویت در قلمرو شهرهای عمده و یا دیگر نواحی تحت حاکمیتش، قادر به تأمین آموزش ابتدایی اجباری و رایگان نشده است، متعهد میگردد که در ظرف ۲ سال یک طرح تفصیلی جهت تحقق و پیشرفت اجرایی اصل آموزش اجباری (ابتدایی) و رایگان برای عموم را در مدتزمانی که در طرح قیدشده است، تصویب نماید.
۱. دولتهای عضو این میثاق حقوق زیر را برای هر فرد به رسمیت میشناسند:
الف) مشارکت در زندگی فرهنگی
ب ) برخورداری از مزایای پیشرفتهای علمی و کاربردی آن
ج ) حمایت از منافع مادی و معنوی که در نتیجه اثر علمی، ادبی و هنری فرد به وجود آمده است.
۲. اقداماتی که بهوسیله دولتهای عضو برای دستیابی و تحقق کامل این حقوق در این میثاق به عمل خواهد آمد، شامل اقدامات لازم جهت حفظ و توسعه و ترویج علم و فرهنگ میباشد.
۴.دولتهای عضو این میثاق، به منافع حاصل از تشویق و توسعه تماسها و همکاریهای بینالمللی در زمینههای فرهنگی و علمی معترف هستند.
۱. بنابر مقررات این قسمت از میثاق، دولتهای عضو متعهد میگردند، اقداماتی را که جهت پیشرفتها و دستاوردهایی که در مورد حقوق شناختهشده در این میثاق به عملآوردهاند، گزارش کنند.
۲.
(الف) تمام گزارشها میباید به دبیر کل سازمان مللمتحد، ارائه گردد. (او) طبق مقررات این میثاق رونوشت گزارشها را جهت بررسی به شورای اقتصادی و اجتماعی ارسال میدارد.
(ب) همچنین دبیر کل سازمان مللمتحد رونوشت گزارشها و یا گزارش هر قسمت مربوطه و دریافتی از دولتهای عضو میثاق که (خود نیز) تا زمان ارائه آن گزارشها عضو نهادهای تخصصی بودند و یا قسمتهایی از گزارشهایی را که در ارتباط با موضوعاتی که بنابر اساسنامه در (حوزه) مسئولیت مؤسسات مزبور، واقعشده است را به نهادهای تخصصی ارسال میدارد.
۱.دولتهای عضو این میثاق، گزارشهای خود را مرحلهبهمرحله طبق برنامهای که بهوسیله شورای اقتصادی، اجتماعی تنظیمشده است و بعد از مشاوره با دولتها و مؤسسات تخصصی مربوطه، در ظرف یک سال از تاریخ به قدرت اجرایی درآمدن این میثاق تقدیم خواهد کرد.
گزارشها باید عوامل و مشکلاتی که روی میزان اجرایی تعهدات مقررشده در این میثاق، اثر گذاشته است را نشان دهد.
درجایی که اطلاعات مربوطه قبلاً بهوسیله دولت عضو این میثاق به سازمان ملل و یا هر موسسه تخصصی فرستادهشده است، تهیه دوباره اطلاعات مزبور، ضرورتی نخواهد داشت اما اشاره دقیق به اطلاعات تهیهشده کافی خواهد بود.
شورای اقتصادی، اجتماعی بهموجب مسئولیتهایی که بنابر منشور سازمان ملل در زمینه حقوق بشر و آزادیهای اساسی، دارد، میتواند با مؤسسات تخصصی و در ارتباط با گزارش آنها مبنی بر پیشرفتهایی که در حوزه فعالیتهایشان جهت دستیابی به قوانین این میثاق انجام دادهاند، تماس حاصل نماید. این گزارشها ممکن است شامل تصمیمات و توصیههای ویژهای در خصوص عملیاتی باشد که توسط سازمانهای صلاحیتدار به تصویب رسیده است.
شورای اقتصادی، اجتماعی میتواند گزارشهای مربوط به حقوق بشر پذیرفتهشده بهوسیله دولتها، طبق مواد ۱۶ و ۱۷ و مؤسسات تخصصی، طبق ماده ۱۸ را جهت (بررسی) و مطالعه و توصیه کلی یا در صورت مقتضی برای اطلاع به کمیسیون حقوق بشر ارسال دارد.
دولتهای عضو این میثاق و مؤسسات تخصصی مربوطه میتوانند نظرات (خود را) در مورد هر توصیه کلی بنابر ماده ۱۹ یا هر گزارش کمیسیون حقوق بشر و یا هر سندی که در این زمینه به آن ارجاع شده است را به شورای اقتصادی، اجتماعی ارائه دهند.
شورای اقتصادی و اجتماعی، هرازگاهی میتواند گزارشهایی همراه با توصیههای کلی و یا خلاصه اطلاعات رسیده از دولتهای عضو این میثاق و یا مؤسسات تخصصی که اقداماتی در جهت رعایت و دستیابی و پیشرفت به حقوق شناختهشده در این میثاق انجام دادهاند، به مجمع عمومی ارائه میدارد.
شورای اقتصادی و اجتماعی میتواند توجه سایر ارکان سازمان ملل متحد را و یا ارکان فرعی و مؤسسات تخصصی مربوطه را که دارای (مسؤولیتهای) کمکرسانی فنی هستند، به موضوعاتی که مربوط به این بخش از میثاق میباشد و در گزارشها به آنها اشارهشده است، جلب نماید. این ارکان ممکن است هرکدام در زمینه صلاحیت خود و در جهت کمک کردن به پیشرفت و اجرای مؤثر این میثاق و لزوم اقدامات بینالمللی دراینباره اظهارنظر نمایند.
دولتهای عضو این میثاق میپذیرند که اقدامات بینالمللی را جهت دستیابی به حقوق شناختهشده در این میثاق که شامل روشهایی (در مورد) انعقاد میثاقها، تصویب توصیهنامهها، ارائه کمکهای فنی و (تشکیل) نشستهای منطقهای و نشستهای فنی بهمنظور مشاوره و مطالعه سازمانیافته با دولتهای مربوطه است، به عملآورند.
هیچیک از مقررات این میثاق نباید بهگونهای تفسیر گردد که به مقررات منشور ملل متحد و اساسنامههای مؤسسات تخصصی که تعیینکننده مسؤولیتهای گوناگون ویژه سازمان ملل هستند و (نیز) مؤسسات تخصصی مربوط به موضوعهای این میثاق، آسیبی وارد آورد.
۲.این میثاق تابع به تصویب (قانون اساسی هر دولت) است. اسناد تصویب نزد دبیر کل سازمان ملل متحد سپرده خواهد شد.
این میثاق بنابر بند اول این ماده برای پیوستن (وارد شدن) هر دولتی، آماده میباشد.
پیوستن بهوسیله سپردن سند الحاق نزد دبیر کل سازمان ملل متحد انجام خواهد گرفت.
دبیر کل سازمان ملل متحد تمام دولتهایی که این میثاق را امضاء کردهاند و یا به آن پیوستهاند را از سپرده شدن هر سند تصویبی یا الحاقی آگاه خواهد کرد.
این میثاق سه ماه پس از تاریخ سپردن سی و پنجمین سند تصویبی یا الحاقی نزد دبیر کل سازمان ملل متحد قدرت اجرایی پیدا خواهد کرد.
برای هر دولتی که این میثاق را پس از سپردن سی و پنجمین سند تصویبی یا الحاقی، تصویب کند یا به آن بپیوندد، این میثاق ۳ ماه بعد از تاریخ سپردن سند تصویبی یا الحاقی برای آن دولت لازمالاجرا خواهد شد.
مقررات این میثاق بدون محدودیت و استثنایی، شامل تمام واحدهای دولتهای فدرال (دولتهای همپیمان) میباشد.
هر دولت عضو این میثاق میتواند اصلاحیهای پیشنهاد کند و متن آن را نزد دبیر کل سازمان ملل متحد بسپارد. دبیر کل سازمان ملل متحد هر طرح اصلاحی پیشنهادشدهای را به دولتهای عضو ارسال میدارد و از آنها درخواست میکند که به او اعلام دارند، مایلند کنفرانسی از دولتهای عضو بهمنظور بررسی و تصمیمگیری (اخذ رای) درباره طرحهای پیشنهادی، تشکیل گردد. درصورتیکه حداقل یکسوم دولتهای عضو موافق تشکیل چنین کنفرانسی باشند، دبیر کل، کنفرانسی را زیر نظر سازمان ملل متحد تشکیل خواهد داد. هر اصلاحی که موردپذیرش اکثریت دولتهای حاضر و رای دهنده در کنفرانس قرار گیرد، برای تصویب به مجمع عمومی سازمان ملل متحد تقدیم خواهد شد.
اصلاحات زمانی قدرت اجرایی پیدا خواهد کرد که به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل متحد برسد و اکثریت دوسوم دولتهای عضو، آن را بنابر روند قانونگذاری خود پذیرفته باشند.
وقتیکه اصلاحات، قدرت اجرایی پیدا میکنند، برای آن دسته از دولتهایی که آن را پذیرفتهاند (اجرای) آن الزامی خواهد شد و سایر دولتهای عضو بنابر مقررات این میثاق به هرگونه اصلاحیهای که قبلاً آن را پذیرفتهاند، موظف میباشند.
صرفنظر از اطلاعیههای صادر شده در بند ۵ ماده ۲۶، دبیر کل سازمان ملل متحد مراتب ویژه زیر را به تمام دولتهای مذکور در بند ۱همان ماده، اطلاع خواهد داد:
الف) امضاءها، مصوبهها و پیوست¬ها بنابر ماده ۲۶
ب) تاریخ قدرت اجرایی این میثاق بنابر ماده ۲۷ و تاریخ قدرت اجرایی اصلاحات بنابر ماده ۲۹
۲.دبیر کل سازمان ملل متحد رونوشت تائید شده این میثاق را برای کلیه دولتهای مذکور در ماده ۲۶ ارسال خواهد کرد.