كشورهای طرف كنوانسيون حاضر: با توجه به اين كه طبق اصول اعلام شده در منشور سازمان ملل به رسميت شناختن حقوق لاينفک، مساوی و منزلت تمام اعضای خانواده بشری زيربنای آزادی، عدالت و صلح در جهان است، با در نظر داشتن اين كه اعضای سازمان ملل در منشور سازمان، اعتقاد خود را به حقوق اساسی و مقام و ارزش انسان و عزم خود را برای افزايش پيشرفتهای اجتماعی و معيارهای زندگی بهتر توأم با آزادیهای بيشتر، در آزاديها پيش‌تر اعلام كرده‌اند، با تشخيص اين كه سازمان ملل در اعلاميه جهانی حقوق بشر و در كنوانسيونهای بين‌المللی حقوق بشر اعلام و موافقت نموده كه هر يک از افراد بدون هر گونه تبعيض از نظر نژاد، رنگ، جنس، زبان، مذهب، عقايد سياسی، جايگاه اجتماعی يا ملی، تولد و يا ساير خصوصيات، در تمام حقوق و آزاديهايی كه در آن كنوانسيونها و اعلاميه‌ها اعلام شده، ذيحق میباشند، و نظر به اين كه سازمان ملل در اعلاميه جهانی حقوق بشر اعلام نموده است كه دوران كودكی مستلزم مراقبتها و مساعدتهای ويژه میباشد، با اعتقاد به اين كه خانواده به عنوان جزء اصلی جامعه و محيط طبيعی برای رشد و رفاه تمام اعضای خود خصوصاً كودكان میبايستی از حمايتها و مساعدتهای لازمه به نحوی برخوردار شود كه بتواند مسئوليتهای خود را در جامعه ايفا كند، با تشخيص اين كه كودک برای رشد كامل و متعادل شخصيتی خود میبايستی در محيط خانواده و در فضايی (مملو) از خوشبختی، محبت و تفاهم بزرگ شود، با توجه به اين كه كودک میبايست آمادگی كامل برای زندگی فردی در جامعه داشته باشد و در سايه ايده‌آلهايی كه درمنشور سازمان ملل اعلام شده، خصوصاً صلح، احترام، بردباری، آزادی، برابری و اتحاد بزرگ شود، با در نظر داشتن اين كه لزوم انجام مراقبتهای ويژه از كودک در اعلاميه حقوق كودک ژنو ۱۹۲۴ بيان شده، در ۲۰ نوامبر ۱۹۵۹ در اعلاميه حقوق كودک مجمع عمومی به تصويب رسيده، در اعلاميه جهانی حقوق بشر و در ميثاق بين‌المللی حقوق مدنی و سياسی (خصوصاً در موارد ۲۳ و ۲۴)، در كنوانسيون بين‌المللی حقوق اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی (خصوصاً در ماده ۱۰) و در اسناد و احكام سازمانهای تخصصی و سازمانهای بين‌المللی مربوط به رفاه كودكان به رسميت شناخته شده است، با توجه به اين كه در اعلاميه جهانی حقوق بشر تصريح شده است، «كودک به خاطر نداشتن رشد كامل فيزيكی و ذهنی محتاج مراقبت و حمايت‌هايی از جمله حمايتهای مناسب حقوقی قبل و بعد از تولد میباشد»، با در نظر گرفتن مفاد اعلاميه اصول حقوقی و اجتماعی مربوط به حمايت و رفاه كودكان با اشاره ويژه به موضوع فرزند رضاعی و فرزندخواندگی ملی و بين‌المللی، قانون حداقل استاندارد سازمان ملل در مورد اجرای عدالت برای افراد صغير (قوانين پكن) و اعلاميه حمايت از زنان و كودكان در مواقع اضطراری و جنگ‌ها، با تشخيص اين كه در تمام كشورهای جهان كودكانی وجود دارند كه تحت شرايط دشوار زندگی میكنند و اين گونه كودكان محتاج توجهات ويژه‌ای هستند، با توجه به ارزشهای سنتی و فرهنگی هر ملت در حمايت و تعليم و تربيت يكنواخت كودک،و با عنايت به اهميت همكاريهای بين‌المللی برای بهبود شرايط زندگی كودكان در تمام كشورها خصوصاً كشورهای در حال توسعه، به توافقات ذيل نايل شدند:
ماده ۱ از نظر اين كنوانسيون منظور از كودک افراد انسانی زير سن ۱۸ سال است مگر اين كه طبق قانون قابل اجرا در مورد كودک، سن بلوغ كمتر تشخيص داده شود.
ماده ۲ ۱. كشورهای طرف كنوانسيون، حقوقی را كه در اين كنوانسيون در نظر گرفته شده، برای تمام كودكانی كه در حوزه قضائی آنها زندگی میكنند بدون هيچگونه تبعيضی از جهت نژاد، رنگ، جنسیت، زبان، مذهب، عقايد سياسی، مليت، جايگاه قومیو اجتماعی، مال، عدم توانايی، تولد و يا ساير احوال شخصيه والدين و يا قيم قانونی محترم شمرده و تضمين خواهند نمود. ۲. كشورهای طرف كنوانسيون تمام اقدامات لازم را جهت تضمين حمايت از كودک در مقابل تمام اشكال تبعيض، مجازات بر اساس موقعيت، فعاليتها، ابراز عقيده و يا عقايد والدين، قيم قانونی و يا اعضای خانواده كودک به عمل خواهند آورد.
ماده ۳ ۱. در تمام اقدامات مربوط به كودكان كه توسط مؤسسات رفاه اجتماعی عمومی و يا خصوصی، دادگاه‌ها، مقامات اجرائی، يا ارگانهای حقوقی انجام میشود، منافع كودک از اهّم ملاحظات میباشد. ۲. كشورهای طرف كنوانسيون متقبل میشوند كه حمايتها و مراقبتهای لازمه را برای رفاه كودكان، با توجه به حقوق و وظايف والدين آنها، قيم و يا ساير افرادی كه قانوناً مسئول آنان هستند، تضمين كنند و در اين راستا اقدامات اجرائی و قانونی مناسب معمول خواهد گرديد. ۳. كشورهای طرف كنوانسيون تضمين خواهند نمود كه مؤسسات، خدمات و وسائلی كه مسئول مراقبت و حمايت كودكان هستند مطابق با معيارهائی باشند كه توسط مقامات ذيصلاحيت خصوصاً در زمينه‌های ايمنی، بهداشت، تعداد كاركنان آن مؤسسات و نحوه نظارت و بازرسی، تعيين شده است.
ماده ۴ كشورهای طرف كنوانسيون اقدامات اجرائی و قانونی لازم را جهت تحقق حقوق شناخته شده در اين كنوانسيون معمول خواهند داشت. كشورهای طرف كنوانسيون با توجه به حقوق اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی اقداماتی را در جهت به كارگيری حداكثر منابع موجود خود و در صورت لزوم در چارچوب همكاری‌های بين‌المللی به عمل خواهند آورد.
ماده ۵ كشورهای طرف كنوانسيون احترام به مسئوليت‌ها، حقوق و وظايف والدين و يا در صورت قابليت اطلاق، اعضای خانواده بزرگی كه از طريق آداب محلی به وجود می‌آيد، قيم و يا ساير اشخاصی كه قانوناً مسئول كودک هستند را متقبل میشوند و به طريقی كه موجب تكامل تواناييهای كودک شود، راهنمايی و ارشاد لازم را جهت اعمال حقوق شناخته شده كودک در اين كنوانسيون، به عمل خواهند آورد.
ماده ۶ ۱. كشورهای طرف كنوانسيون حق ذاتی هر كودک را برای زندگی به رسميت خواهند شناخت. ۲. كشورهای طرف كنواسيون ايجاد حداكثر امكانات را برای بقا و پيشرفت كودک تضمين خواهند نمود.
ماده ۷ ۱. تولد كودک بلافاصله پس از به دنيا آمدن ثبت میشود و از حقوقی مانند حق داشتن نام، كسب تابعيت و در صورت امكان، شناسايی والدين و قرار گرفتن تحت سرپرستی آنها برخوردار میباشد. ۲. كشورهای طرف كنوانسيون اين حقوق را مطابق با قوانين ملی و تعهدات خود طبق اسناد بين‌المللی مربوطه در اين زمينه، خصوصاً در مواردی كه كودک در صورت عدم اجرای آنها آواره محسوب گردد، لازم‌الاجرا تلقی خواهند كرد.
ماده ۸ ۱. كشورهای طرف كنوانسيون حق كودک برای حفظ هويت خود، من جمله مليت، نام و روابط خانوادگی را طبق قانون و بدون مداخله تضمين خواهند كرد. ۲. در مواردی كه كودک به طور غيرقانونی از تمام يا برخی از حقوق مربوط به هويت خود محروم شود، كشورهای عضو حمايت و مساعدتهای لازم را برای استيفای سريع حقوق فوق به عمل خواهند آورد.
ماده ۹ ۱. كشورهای طرف كنوانسيون تضمين مینمايند كه كودكان عليرغم خواسته‌شان از والدين خود جدا نشوند، مگر در مواردی كه مقامات ذيصلاح مطابق قوانين و مقررات و پس از بررسی‌های قضايی مصمم شوند كه اين جدايی به نفع كودک است. اين گونه تصميمات ممكن است در موارد به خصوصی از قبيل سوءاستفاده و يا بیتوجهی والدين كودک و يا هنگام جدا شدن والدين از يكديگر ضرورت يابد و در اين صورت بايد در مورد محل اقامت كودک تصميمی اتخاذ شود. ۲. در هر يک از مراحل دادرسی مربوط به پاراگراف اول ماده ۹ بايد به تمام طرف‌های ذينفع فرصت داده شود در مراحل دادرسی شركت كرده و نظرات خود را ابراز كنند. ۳. كشورهای طرف كنوانسيون، حق كودكی را كه از يک يا هر دو والدين جدا شده، مبنی بر حفظ روابط شخصی و تماس مستقيم با والدين به طور منظم رعايت خواهند نمود، مگر در مواردی كه اين امر مغاير منافع كودک باشد. ۴. هنگامی كه جدايی ناشی از اقدامات دولت از قبيل بازداشت، زندانی كردن، تبعيد، اخراج يا مرگ (منجمله مرگی كه در حين توقيف بودن شخص واقع شود) يكی يا هر دو والدين و يا كودک باشد، كشور طرف كنوانسيون بنا به درخواست، والدين يا كودک يا در صورت اقتضا يكی از اعضای خانواده را در جريان اطلاعات ضروری در مورد اموال فرد غايب خانواده قرار خواهد داد، مگر در مواردی كه دادن اين گونه اطلاعات مضر به حال كودک باشد. كشورهای طرف كنوانسيون هم چنين تضمين خواهند نمود كه تسليم اين درخواست فی‌نفسه عواقبی برای افراد مربوطه در پی نداشته باشد.
ماده ۱۰ ۱. مطابق با تعهدات كشورهای طرف كنوانسيون در پاراگراف 1 ماده 9، در خواست كودک يا والدين وی برای ورود يا ترک كشور برای به هم پيوستن مجدد خانواده، از سوی كشور طرف كنوانسيون با نظر مثبت و به روشی انسانی و سريع برسی خواهند شد. كشورهای طرف كنوانسيون با نظر مثبت و به روشی انسانی و سريع بررسی خواهد شد. كشورهای طرف كنوانسيون هم چنين تضمين خواهند نمود كه تسليم اين گونه در خواست‌ها عواقبی برای درخواست كننده و اعضای آنها در پی‌نخواهد داشت. ۲. كودكی كه والدينش در كشورهای جداگانه زندگی میكنند حق دارد گذشته از شرايط استثنايی به طور منظم روابط شخصی و تماس مستقيم با والدين خود داشته باشد. بدين منظور و مطابق با تعهدات مندرج در پاراگراف ۲ ماده ۹، كشورهای طرف كنوانسيون حق والدين و كودک برای ترک هر كشور من جمله كشور ملی خود و ورود به هر كشور ديگری را محترم خواهند شمرد. حق ترک هر كشوری فقط مشمول محدوديتهايی است كه در قانون تصريح شده و برای حفظ امنيت ملی، نظم عمومی، سلامت عمومی يا اخلاقيات يا حقوق يا آزادیهای ديگران يا ساير حقوقی كه در اين كنوانسيون به رسميت شناخته شده‌اند، ضروری است.
ماده ۱۱ ۱. كشورهای طرف كنوانسيون اقداماتی را در جهت مبارزه با انتقال قاچاق و عدم بازگشت كودكان (مقيم) خارج معمول خواهند داشت. ۲. در اين راستا، كشورهای طرف كنوانسيون انعقاد توافقنامه‌های دو جانبه و يا چند جانبه يا پذيرش توافقنامه‌های موجود را تشويق خواهند نمود.
ماده ۱۲ ۱. كشورهای طرف كنوانسيون تضمين خواهند كرد كودكی كه قادر به شكل دادن به عقايد خود میباشد، بتواند اين عقايد را آزادانه درباره تمام موضوعاتی كه مربوط به وی میشود ابراز كند. به نظرات كودک مطابق با سن و بلوغ وی بها داده شود. ۲. بدين منظور، خصوصاً برای كودک فرصتهايی فراهم آورده شود تا بتواند در هر يک از مراحل دادرسی اجرائی و قضايی مربوط به وی به طور مستقيم يا از طريق يک نماينده يا شخصی مناسب به طريقی كه مطابق با مقررات اجرائی قوانين ملی باشد، ابراز عقيده نمايد.
ماده ۱۳ ۱. كودک دارای حق آزادی ابراز عقيده میباشد. اين حق شامل آزادی جستجو، دريافت و رساندن اطلاعات و عقايد از هر نوع، بدون توجه به مرزها، كتبی يا شفاهی يا چاپ شده، به شكل آثار هنری يا از طريق هر رسانه ديگری به انتخاب كودک میباشد. ۲. اعمال اين حق ممكن است منوط به محدوديت‌های خاصی باشد، ولی اين محدوديت‌ها فقط منحصر به مواردی است كه در قانون تصريح شده و ضرورت دارند. الف ـ برای احترام به حقوق يا آبروی ديگران ب ـ برای حفاظت از امنيت ملی يا نظم عمومی يا به خاطر سلامت عمومی و يا مسائل اخلاقی.
ماده ۱۴ ۱. كشورهای طرف كنوانسيون حق آزادی فكر، عقيده و مذهب را برای كودک محترم خواهند شمرد. ۲. كشورهای طرف كنوانسيون حقوق و وظايف والدين و ساير سرپرستان قانونی كودک را درباره هدايت كودک در جهت اعمال حقوق وی به طريقی كه باعث اعتلای استعدادها و تواناييهای كودک شود، محترم خواهند شمرد. ۳. آزادی ابراز عقيده و مذهب فقط طبق محدوديتهايی كه در قانون تصريح شده و برای حفظ امنيت، نظم، سلامت و اخلاقيات عمومی و يا حقوق و آزاديهای اساسی ديگران لازم است، محدود میشود.
ماده ۱۵ ۱. كشورهای طرف كنوانسيون، حقوق كودک را در مورد آزادی تشكيل اجتماعات و مجامع مسالمت‌آميز به رسميت میشناسند. ۲. به غير از محدوديتهايی كه در قانون تصريح شده و يا برای حفظ منافع امنيت ملی يا امنيت عمومی، نظم عمومی، سلامت عمومی و اخلاقيات و يا حقوق و آزادیهای ديگران ضروری است، هيچ محدوديتی در اعمال اين حقوق وجود ندارد.
ماده ۱۶ ۱. در امور خصوصی، خانوادگی، يا مكاتبات هيچ كودكی نمیتوان خودسرانه يا غيرقانونی دخالت كرد يا هتک حرمت نمود. ۲. كودک در برابر اين گونه دخالت‌ها و يا هتک حرمت‌ها مورد حمايت قانون قرار دارد.
ماده ۱۷ كشورهای طرف كنوانسيون به عملكرد مهم رسانه‌های گروهی واقف بوده و دسترسی كودک به اطلاعات و مطالب از منابع گوناگون و بين‌المللی، خصوصاً مواردی كه مربوط به اعتلای رفاه اجتماعی، معنوی يا اخلاقی و بهداشت جسمی و روحی وی میشود را تضمين میكنند. در اين راستا، كشورها اقدامات ذيل را به عمل خواهند آورد: الف) تشويق رسانه‌های گروهی به انتشار اطلاعات و مطالبی كه برای كودک استفاده‌های اجتماعی و فرهنگی داشته و با روح ماده ۲۹ نيز مطابق باشد. ب) تشويق همكاريهای بين‌المللی در جهت توليد، مبادله و انتشار اين گونه اطلاعات و مطالب از منابع گوناگون فرهنگی، ملی و بين‌المللی ج) تشويق توليد و انتشار كتابهای كودكان د) تشويق رسانه‌های گروهی جهت توجه خاص به احتياجات مربوط به آموزش زبان كودكانی كه به گروههای اقليت تعلق دارند يا بومی هستند. ه) تشويق توسعه خط مشی‌های مناسب در جهت حمايت از كودک در برابر اطلاعات و مطالبی كه به سعادت وی آسيب می‌رساند با توجه به مفاد مواد ۱۳ و ۱۸.
ماده ۱۸ ۱. كشورهای طرف كنوانسيون بيشترين تلاش خود را برای تضمين به رسميت شناختن اين اصل كه پدر و مادر كودک مسئوليتهای مشتركی در مورد رشد و پيشرفت كودک دارند، به عمل خواهند آورد. والدين و يا قيم قانونی مسئوليت عمده را در مورد رشد و پيشرفت كودک به عهده دارند. اساسی‌ترين مسئله آنان (حفظ) منافع عاليه كودک است. ۲. كشورهای طرف كنوانسيون به منظور تضمين و اعتلای حقوقی كه در اين كنوانسيون بيان شده همكاری‌های لازم را با والدين و قيم قانونی در جهت اجرای مسئوليت‌هايشان برای تربيت كودک به عمل خواهند آورد و ايجاد مؤسسات، تسهيلات و خدماتی را برای نگهداری كودكان تضمين خواهند كرد. ۳. كشورهای طرف كنوانسيون تمام اقدامات لازم را در جهت تضمين حق استفاده كودكانی كه دارای والدين شاغل میباشند، از خدمات و تسهيلات مربوط به نگهداری كودكان به عمل خواهند آورد.
ماده ۱۹ ۱. كشورهای طرف كنوانسيون تمام اقدامات قانونی، اجرايی، اجتماعی و آموزشی را در جهت حمايت از كودک در برابر تمام اشكال خشونت‌های جسمی و روحی، آسيب‌رسانی يا سوءاستفاده، بیتوجهی يا سهل‌انگاری، بدرفتاری يا استثمار منجمله سوءاستفاده جنسی در حينی كه كودک تحت مراقبت والدين يا قيم قانونی يا هر شخص ديگری قرار دارد، به عمل خواهند آورد. ۲. اين گونه اقدامات حمايتی در موارد مقتضی بايد شامل اقدامات مؤثر برای ايجاد برنامه‌های اجتماعی در جهت فراهم آوردن حمايتهای لازمه از كودک و كسانی كه مسئول مراقبت از وی میباشند و نيز حمايت در برابر ساير اشكال محدوديت‌ها و نيز برای پيشگيری، شناسايی، گزارش‌دهی، ارجاع، تحقيق، درمان و پیگيری موارد بدرفتاريهايی كه قبلاً ذكر شد و نيز بر حسب مورد پشتيبانی از پيگرد قضائی باشد.
ماده ۲۰ ۱. كودک نبايد به طور موقت يا دائم از محيط خانواده و از منافع خويش محروم باشد و بايد از طرف دولت تحت مراقبت و مورد مساعدت قرار گيرد. ۲. كشورهای طرف كنوانسيون میبايست طبق قوانين ملی خود مراقبتهای جايگزين ديگری را برای اين گونه كودكان تضمين نمايند. ۳. اين گونه مراقبتها شامل موارد زيادی میشود، از جمله تعيين سرپرست و كفيل در قوانين اسلامی، فرزندخواندگی و يا در صورت لزوم اعزام كودک به مؤسسات مناسب مراقبت از كودكان باشد. به هنگام بررسی راه‌حلها بايد به استمرار مطلوب در تربيت كودک، قوميت، مذهب، فرهنگ و زبان كودک توجه خاص شود.
ماده ۲۱ كشورهايی كه سيستم فرزندخواندگی را به رسميت شناخته و مجاز می‌دانند، بايد منافع عاليه كودک را در اولويت قرار داده و نكات زير را مراعات كنند. الف) تضمين اين كه فرزندخواندگی فقط از سوی مقامات ذيصلاحی انجام میشود كه مطابق با قوانين و مقررات لازم‌الاجرا و براساس اطلاعات موثق و قابل اطمينان تعيين میكنند كه فرزندخواندگی با توجه به وضعيت وی در ارتباط با والدين، خويشاوندان و قيم قانونی مجاز است و در صورت مقتضی رضايت اشخاص فوق را برای فرزندخواندگی براساس مقررات لازمه كسب میكنند. ب) تضمين اين كه در صورتی كه كودک را نتوان به روشی مناسب در كشور خود تحت سرپرستی يک خانواده درآورد، فرزندخواندگی در ساير كشورها به عنوان راه‌حلی ديگر مورد بررسی قرار خواهد گرفت. ج) تضمين برخورداری كودكانی كه در ساير كشورها پذيرفته میشوند از مراقبتها و حقوقی كه به هنگام فرزندخواندگی در كشور خود، شامل حال آنان میشود. د) اتخاذ تمام اقدامات لازم جهت تضمين اين كه قبول كودک در ساير كشورها برای افراد مربوطه متضمن منافع مالی نباشد. ه) در صورت لزوم، پيشبرد اهداف ماده حاضر از طريق انعقاد قراردادها يا اتخاذ ترتيبات دو يا چند جانبه و تلاش در اين چارچوب برای تضمين اين كه پذيرش كودک در يک كشور ديگر از طريق ارگانها يا مقامات ذيصلاح انجام شود.
ماده ۲۲ ۱. كشورهای طرف كنوانسيون اقدام لازم را جهت تضمين برخورداری كودكی كه خواهان پناهندگی است و يا پناهنده تلقی میشود، چه همراه والدين خود باشد يا شخص ديگری، مطابق با قوانين و مقررات محلی و بين‌المللی، از حمايتها و مساعدتهای بشردوستانه لازم و از حقوق مربوطه كه در اين كنوانسيون يا ساير اسناد بشردوستانه يا حقوق بشر مقرر شده و كشورهای فوق‌الذكر نسبت به آنها متعهد میباشند، به عمل خواهند آورد.۲. بدين منظور، كشورهای طرف كنوانسيون بنا به صلاحديد خود با سازمان ملل و ساير سازمانهای بين‌المللی يا غيردولتی ذی‌صلاح كه با سازمان ملل كار میكنند در جهت حمايت و مساعدت از اين گونه كودكان و رديابی والدين يا ساير اعضای خانواده كودكان پناهنده و برای كسب اطلاعات لازم برای به هم پيوستن مجدد اعضای خانواده همكاری خواهند كرد. در صورتی كه موفق به يافتن والدين يا ساير اعضای خانواده نشوند، با كودک همان گونه كه در اين كنوانسيون اظهار شده، درست مانند كودكی كه به طور موقت يا دائم از محيط خانوادگی به هر دليل محروم شده، رفتار خواهد شد.
ماده ۲۳ ۱. كشورهای طرف كنوانسيون اذعان دارند كودكی كه ذهناً يا جسماً دچار نقص میباشد بايد در شرايطی كه متضمن منزلت و افزايش اتكاء به نفس باشد و شركت فعال كودک در جامعه را تسهيل نمايد، رشد يافته و از يک زندگی آبرومند و كامل برخوردار گردد. ۲. كشورهای طرف كنوانسيون حق كودكان معلول را برای برخورداری از مراقبت های ويژه به رسميت میشناسد و ارائه اين مراقبتها را بر حسب شرايط والدين و يا مسئولين كودک و منوط به وجود منابع، به اين گونه كودكان و كسانی كه مسئول مراقبت از وی هستند، تشويق و تضمين خواهند كرد. ۳. با تشخيص نيازهای ويژه كودک معلول، كمكهای مقرر شده در پاراگراف 2 اين ماده در صورت امكان میبايست به طور رايگان و با در نظر گرفتن منابع مالی والدين و يا مسئولين كودک انجام گيرد و میبايست به نحوی برنامه‌ريزی شود كه كودک معلول بتواند دسترسی مؤثر به آموزش، تعليم و تربيت و خدمات مراقبتی بهداشتی، خدمات توانبخشی، آمادگی برای اشتغال و ايجاد فرصت به روشی كه موجب دستيابی كودک به حداكثر كمال اجتماعی و پيشرفت شخصی از جمله پيشرفت فرهنگی و معنوی وی میشود، داشته باشد. ۴. كشورهای طرف كنوانسيون در سايه همكاری‌های بين‌المللی، مبادله اطلاعات لازم را در زمينه مراقبتهای بهداشتی جهت پيشگيری و معالجات پزشكی، روانشناسی و توانبخشی كودكان معلول من جمله انتشار و در دسترس قرار دادن اطلاعات مربوط به روشهای توانبخشی، آموزش و خدمات حرفه‌ای با هدف قادر ساختن كشورهای طرف كنوانسيون به پيشبرد توانایی‌ها و مهارت‌های خود و گسترش تجربيات آنان در اين زمينه‌ها، افزايش خواهند داد. در اين ارتباط، به نيازهای كشورهای در حال توسعه توجه خاصی مبذول خواهد شد.
ماده ۲۴ ۱. كشورهای طرف كنوانسيون حق كودک را جهت برخورداری از بالاترين استاندارد بهداشت و از تسهيلات لازم برای درمان بيماری و توانبخشی به رسميت میشناسند. آنان برای تضمين اين كه هيچ كودكی از رسيدن به اين حق و دسترسی به خدمات بهداشتی محروم نخواهد شد، تلاش خواهند نمود. ۲. كشورهای طرف كنوانسيون موضوع را تا اجرای كامل اين حق دنبال خواهند كرد و خصوصاً در زمينه‌های ذيل روشهای مناسب را اتخاذ خواهند كرد. الف) كاهش ميزان مرگ و مير نوزادان و كودكان ب) تضمين فراهم نمودن مشورتهای پزشكی و مراقبتهای بهداشتی اوليه ج) مبارزه با بيماريها و سوء تغذيه، از جمله در چارچوب مراقبتهای بهداشتی اوليه از طريق به كار بستن تكنولوژيهای در دسترس و از طريق فراهم نمودن مواد غذايی مقوی و آب آشاميدنی سالم و در نظر گرفتن خطرات آلودگی محيط زيست. د) تضمين مراقبتهای قبل و پس از زايمان مادران ه) تضمين اين كه تمام اقشار جامعه خصوصاً والدين و كودكان از مزايای تغذيه شير مادر، بهداشت و بهداشت محيط زيست و پيشگيری از حوادث اطلاع داشته و به آموزش دسترسی داشته و در زمينه استفاده از اطلاعات اوليه بهداشت كودک و تغذيه مورد حمايت قرار دارند. و) توسعه مراقبت های بهداشتی پيشگيرانه، ارائه راهنمائيهای لازم به والدين و آموزش تنظيم خانواده و خدمات. ۳. كشورهای طرف كنوانسيون تمام اقدامات لازم و مناسب را برای زدودن روش معالجاتی سنتی و خرافی در مورد بهداشت كودكان به عمل خواهندآورد. ۴. كشورهای طرف كنوانسيون پيشبرد و تشويق همكاريهای بين‌المللی برای دستيابی تدريجی به تحقق كامل حقوق شناخته شده در كنوانسيون حاضر را متقبل میشوند. در اين ارتباط، به نيازهای كشورهای در حال توسعه توجه خاصی خواهد شد.
ماده ۲۵ كشورهای طرف كنوانسيون حق كودكی كه توسط مقامات ذی‌صلاح به منظور مراقبت، حفاظت و يا بهداشت جسمی و روحی به خانواده يا مؤسسه‌ای داده شده است را جهت انجام بررسی دوره‌ای نحوه رفتار با كودک و بررسی دوره درمان ارائه شده برای كودک و تمام وضعيتهای مربوط به نگهداری وی را به رسميت میشناسد.
ماده ۲۶ ۱. كشورهای طرف كنوانسيون حق برخورداری از امنيت اجتماعی منجمله بيمه اجتماعی را برای تمام كودكان به رسميت میشناسند و اقدام لازم را جهت دستيابی به تحقق كامل اين حق، مطابق با قوانين ملی، به عمل خواهند آورد. ۲. اين مزايا در صورت مقتضی میبايست با توجه به منافع و شرايط كودک و اشخاصی كه مسئوليت نگهداری وی را به عهده دارند و نيز هر گونه ملاحظه ديگری مربوط به كاربرد اين مزايا در جهت منافع كودک در اختيارشان قرار گيرد.
ماده ۲۷ ۱. كشورهای طرف كنوانسيون حق تمام كودكان را نسبت به برخورداری از استاندارد مناسب زندگی برای توسعه جسمی، ذهنی، روحی، اخلاقی و اجتماعی به رسميت میشناسند. ۲. والدين يا ساير سرپرستان كودک، مسئوليت عمده‌ای در جهت تضمين شرايط زندگی مناسب برای پيشرفت كودک در چارچوب توانائيها و امكانات عالی خود به عهده دارند. ۳. كشورهای طرف كنوانسيون، مطابق با شرايط ملی و در چارچوب امكانات خود، اقدام ضروری را برای ياری والدين و ساير اشخاص مسئول كودک در جهت اعمال اين حق به عمل خواهند آورد و در صورت لزوم كمكهای مالی و برنامه‌های حمايتی را خصوصاً در مورد تغذيه، پوشاک و مسكن فراهم خواهند كرد. ۴. كشورهای طرف كنوانسيون اقدام لازم جهت تضمين پرداخت مخارج كودک از سوی والدين و يا ساير اشخاصی كه مسئوليت مالی كودک را به عهده دارند چه در داخل و چه در خارج از كشور به عمل خواهند آورد. در مواردی كه شخص مسئول امور مالی كودک در كشوری متفاوت از كشور كودک زندگی میكند، كشورهای طرف كنوانسيون پذيرش موافقتنامه‌های بين‌المللی يا انعقاد اين گونه موافقت‌نامه‌ها و نيز اتخاذ ساير ترتيبات لازم را تسريع خواهند نمود.
ماده ۲۸ ۱. كشورهای طرف كنوانسيون حق كودک را نسبت به آموزش و پرورش به رسميت میشناسند و برای دستيابی تدريجی به اين حق و براساس ايجاد فرصتهای مساوی، اقدامات ذيل را معمول خواهند داشت: الف) اجباری و رايگان نمودن تحصيل ابتدائی برای همگان ب) تشويق توسعه اشكال مختلف آموزش متوسطه منجمله آموزش حرفه‌ای و كلی، در دسترس قرار دادن اين گونه آموزشها برای تمام كودكان و اتخاذ اقدامات لازم از قبيل ارائه آموزش و پرورش رايگان و دادن كمكهای مالی در صورت لزوم. ج) در دسترس قرار دادن آموزش عالی برای همگان براساس توانائي ها و از هر طريق مناسب. د) در دسترس قرار دادن اطلاعات و راهنمايیهای آموزشی و حرفه‌ای برای تمام كودكان. ه) اتخاذ اقداماتی جهت تشويق حضور مرتب كودكان در مدارس و كاهش غيبت‌ها. ۲. كشورهای طرف كنوانسيون تمام اقدامات لازم را جهت تضمين اين كه نظم و انضباط در مدارس مطابق با حفظ شئون انسانی كودكان بوده و مطابق با كنوانسيون حاضر باشد، به عمل خواهند آورد. ۳. كشورهای طرف كنوانسيون همكاريهای بين‌المللی را در موضوعات مربوط به آموزش و پرورش، خصوصاً در زمينه زدودن جهل و بيسوادی در سراسر جهان و تسهيل دسترسی به اطلاعات فنی و علمی و روشهای مدرن آموزشی، تشويق و افزايش خواهند داد. در اين ارتباط، به نيازهای كشورهای در حال توسعه توجه خاصی خواهد شد
ماده ۲۹ ۱. كشورهای طرف كنوانسيون موافقت مینمايند كه موارد ذيل بايد جزء آموزش و پرورش كودكان باشد. الف) پيشرفت كامل شخصيت، استعدادها و توانائيهای ذهنی و جسمی كودكان. ب) توسعه احترام به حقوق بشر و آزاديهای اساسی و اصول مذكور در منشور سازمان ملل. ج) توسعه احترام به والدين كودک، هويت فرهنگی، زبان و ارزشهای ادبی و ملی كشوری كه در آن زندگی میكند، و به موطن اصلی كودک و به تمدنهای متفاوت با تمدن وی. د) آماده نمودن كودک برای داشتن زندگی مسئولانه در جامعه‌ای آزاد و با روحيه‌ای (مملو) از تفاهم، صلح، صبر، تساوی زن و مرد و دوستی بين تمام مردم، گروههای قومی، مذهبی و ملی و اشخاص ديگر. ه) توسعه احترام نسبت به محيط طبيعی. ۲. از هيچ يک از بخشهای اين ماده و ماده ۲۸ نبايد چنان تعبير شود كه مخلّ آزادی افراد و ارگانها برای تأسيس و اداره مؤسسات آموزشی كه همواره طبق اصول ذكر شده در پاراگراف 1 اين ماده و با شرايط ارائه آموزش مطابق با حداقل استاندارد ذكر شده توسط دولت ايجاد میشود، تلقی شود.
ماده ۳۰ در كشورهايی كه اقليتهای قومی و مذهبی و يا اشخاص بومی زندگی میكنند، كودكی كه متعلق به اين اقليت‌ها است بايد به همراه ساير اعضای گروهش از حق برخورداری از فرهنگ و تعليم و انجام اعمال مذهبی خود و يا زبان خويش برخوردار باشد.
ماده ۳۱ ۱. كشورهای طرف كنوانسيون حق كودک را برای تفريح و آرامش و بازی و فعاليتهای خلاق مناسب سن خود و شركت آزادانه در حيات فرهنگی و هنری به رسميت میشناسند. ۲. كشورهای طرف كنوانسيون حق كودک را برای شركت كامل در حيات فرهنگی و هنری محترم شمرده و توسعه میدهند و فراهم نمودن فرصتهای مناسب جهت شركت در فعاليتهای فرهنگی، هنری خلاق و تفريحی را تشويق خواهند نمود.
ماده ۳۲ ۱. كشورهای طرف كنوانسيون حق كودک جهت مورد حمايت قرار گرفتن در برابر استثمار اقتصادی و انجام هر گونه كاری كه زيان‌بار بوده و يا توقفی در آموزش وی ايجاد كند و يا برای بهداشت جسمی، روحی، معنوی، اخلاقی و پيشرفت اجتماعی كودک مضر باشد را به رسميت میشناسند. ۲. كشورهای طرف كنوانسيون اقدامات لازم قانونی، اجرائی، اجتماعی و آموزشی را در جهت تضمين اجرای اين ماده به عمل خواهند آورد. در اين راستا، و با توجه به مواد مربوطه در ساير اسناد بين‌المللی، كشورهای طرف كنوانسيون خصوصاً موارد ذيل را مورد توجه قرار خواهند داد: الف) تعيين حداقل سن يا حداقل سنين برای انجام كار. ب) تعيين مقررات مناسب از نظر ساعات و شرايط كار. ج) تعيين مجازاتها و يا اعمال ساير ضمانتهای اجرای مناسب جهت تضمين اجرای مؤثر اين ماده.
ماده ۳۳ كشورهای طرف كنوانسيون تمام اقدامات لازم از جمله اقدامات قانونی، اجرائی، اجتماعی، آموزشی را جهت حمايت از كودكان در برابر استفاده غيرقانونی از مواد مخدر و يا مواد محرک، همان‌گونه كه در معاهدات بين‌المللی مربوطه تعريف شده و جلوگيری از استفاده از كودكان در توليد غيرقانونی و قاچاق اين گونه مواد به عمل خواهند آورد.
ماده ۳۴ كشورهای طرف كنوانسيون متقبل میشوند كه از كودكان در برابر تمام اشكال سوءاستفاده‌ها و استثمارهای جنسی حمايت كنند. بدين‌منظور، كشورهای فوق خصوصاً اقدامات ملی، دو و چند جانبه را در جهت جلوگيری از موارد زير به عمل میآورند. الف) تشويق يا وادار نمودن كودكان برای درگيری در هر گونه فعاليتهای جنسی. ب) استفاده استثماری از كودكان در فاحشه‌گری و ساير اعمال غيرقانونی جنسی. ج) استفاده استثماری از كودكان در اعمال و مطالب پُرنوگرافيک.
ماده ۳۵ كشورهای طرف كنوانسيون تمام اقدامات ضروری ملی، دو و چند جانبه را برای جلوگيری از ربوده شدن، فروش و يا قاچاق كودكان به هر شكل و به هر منظور به عمل خواهند آورد.
ماده ۳۶ كشورهای طرف كنوانسيون از كودكان در برابر تمام اشكال استثمار كه هر يک از جنبه‌های رفاه كودک را به مخاطره اندازد، حمايت خواهند كرد.
ماده ۳۷ كشورهای طرف كنوانسيون اجرای اقدامات ذيل را متقبل میشوند. الف) هيچ كودكی نبايد تحت شكنجه يا ساير رفتارهای بيرحمانه و غيرانسانی يا مغاير شئون انسانی قرار گيرد. مجازات اعدام و يا حبس ابد بدون امكان بخشودگی را نمیتوان در مورد كودكان زير ۱۸ سال اعمال كرد. ب) هيچ كودكی نبايد به طور غيرقانونی و خودسرانه زندانی شود. دستگيری، بازداشت و يا زندانی كردن يک كودک میبايست مطابق با قانون باشد و به عنوان آخرين راه چاره و برای كوتاهترين مدت ممكن بايد بدان متوسل شد. ج) با كودک زندانی بايد به خاطر مقام ذاتی انسان، رفتاری انسانی و توأم با احترام داشت، به نحوی كه نيازهای به خصوص سنی وی در نظر گرفته شود. كودكان زندانی خصوصاً بايد از افراد بزرگسال جدا شوند مگر اين كه اين امر مغاير مصالح كودک باشد. كودک جز در شرايط استثنايی حق دارد با خانواده خود از طرق نامه و ملاقات تماس گيرد. د) هر كودک زندانی میبايست از حق دسترسی سريع به مشاوره حقوقی و يا ساير مساعدتهای ضروری و نيز حق اعتراض نسبت به مشروعيت زندانی شدن خود در برابر دادگاه يا ساير مقامات ذيصلاح، مستقل و بيطرف و تصميم‌گيری سريع در اين گونه موارد برخوردار باشد.
ماده ۳۸ ۱. كشورهای طرف كنوانسيون متقبل میشوند به مقررات قانون بين‌المللی بشر دوستی در زمان جنگهای مسلحانه كه مربوط به كودكان میشود احترام بگذارند. ۲. كشورهای طرف كنوانسيون هر گونه اقدام عملی را جهت تضمين اين كه افراد كمتر از ۱۵ سال در مخاصمات مستقيماً شركت نكنند، معمول خواهند داشت. ۳. كشورهای طرف كنوانسيون از استخدام افراد كمتر از ۱۵ سال در نيروهای مسلح خود خودداری خواهندكرد. اين كشورها برای استخدام افرادی كه بالای ۱۵ سال و زير ۱۸ سال سن دارند، اولويت را به بزرگترها خواهند داد. ۴. كشورهای طرف كنوانسيون، مطابق با تعهدات خود نسبت به قانون بين‌المللی بشر دوستی در جهت حمايت از افراد غيرنظامی به هنگام جنگهای مسلحانه، تمام اقدامات عملی را برای تضمين حمايت و مراقبت از كودكانی كه تحت تأثير (عواقب) جنگ قرار گرفته‌اند به عمل خواهند آورد.
ماده ۳۹ كشورهای طرف كنوانسيون تمام اقدامات لازم را برای تسريع بهبودی جسمی و روحی و سازش اجتماعی كودكی كه قربانی بیتوجهی، استثمار، سوءاستفاده، شكنجه يا ساير اعمال خشونت‌آميز، غيرانسانی و تحقير كننده يا جنگ بوده است، به عمل خواهند آورد. اين روند بهبودی و پيوستن مجدد به جامعه میبايست در محيطی كه موجب سلامت، اتكای نفس و احترام كودک شود، انجام گيرد.
ماده ۴۰ ۱. كشورهای عضو در مورد كودكان مجرم يا متهم به نقض قانون كيفری اين حق را به رسميت میشناسند كه با آنان مطابق با شئونات و ارزش كودک رفتار گردد. اين امر موجب افزايش احترام كودک نسبت به حقوق بشر و آزاديهای اساسی ديگران شده، سن كودک را در نظر گرفته و با در نظر گرفتن سن كودک، باعث افزايش خواست وی برای سازش با جامعه و به عهده گرفتن نقشی سازنده میگردد. ۲. بدين منظور و با توجه به مفاد مربوطه اسناد بين‌المللی، كشورهای عضو خصوصاً موارد ذيل را تضمين مینمايند: الف) هيچ كودكی نبايد به خاطر اعمالی كه در زمان ارتكاب توسط قانون ملی يا بين‌المللی منع نشده، متهم يا گناهكار شناخته شود. ب) هر كودكی كه متهم يا محكوم به نقض قانون كيفری شود، حداقل دارای تأمينهای زير خواهد بود: ۱) بیگناه شناخته شدن تا زمانی كه جرم طبق قانون ثابت بشود. ۲) اطلاع مستقيم و سريع از اتهامات وارده بر عليه وی، در صورت لزوم از طريق والدين و يا قيم قانونی، و (حق) داشتن مشاوره حقوقی و يا ساير كمكها در تهيه و ارائه لايحه دفاعيه. ۳) روشن شدن موضوع در اسرع وقت توسط مقام يا ارگان قضائی بیطرف و مستقل و طی يک دادرسی عادلانه در حضور وكيل يا ساير كمكهای حقوقی، مگر اين كه اين امر در جهت منافع كودک تشخيص داده نشود، خصوصاً با در نظر گرفتن سن، موقعيت و يا والدين و يا قيم قانونی كودک. ۴) مجبور نبودن به دادن شهادت و يا اظهار تقصير و امكان بررسی اظهارات شهود مخالف و كسب اجازه برای شركت و بررسی اظهارات شاهدان وی در شرايط مساوی. ۵) دسترسی به مقام يا ارگان قضائی ذيصلاح، بیطرف و مستقل بالاتر بر طبق قانون در صورت مجرم‌شناخته‌شدن ۶) حق استفاده رايگان از مترجم در صورتی كه كودک قادر به درک زبان مورد استفاده (در دادگاه) نباشد. ۷) محرمانه بودن كامل موضوع در طول تمام مراحل دادرسی. ۳. كشورهای عضو در جهت افزايش وضع قوانين و مقررات و تأسيس مقامات و مؤسساتی كه خصوصاً مربوط به كودكان متهم، يا مجرم به نقض قانون كيفری باشند، تلاش خواهند كرد و خصوصاً اقدامات ذيل را معمول خواهند داشت: الف) قائل شدن حداقل سن برای نقض قانون كيفری به نحوی كه زير اين سن، كودک فاقد مسئوليت كيفری باشد. ب) در صورت تناسب و تمايل، وضع مقرراتی در جهت رفتار با اين گونه كودكان بدون توسل به دادرسیهای قضائی، به شرطی كه حقوق بشر و ضمانتهای حقوقی كاملاً رعايت شود. ۴. تأمين مسائلی از قبيل مقررات نگهداری، راهنمايی، نظارت، مشاوره، تعليق مجازات، فرزندخواندگی، تعليم و تربيت و برنامه‌های آموزشی حرفه‌ای و ساير اقدامات ديگر در جهت تضمين اين كه با كودكان رفتاری متناسب با رفاه و شرايط و جرم ارتكابی آنها خواهد شد.
ماده ۴۱ هيچ يک از (مواد) كنوانسيون حاضر، قوانينی كه در جهت تحقق حقوق كودک مؤثرتر بوده و جزء موارد زير میباشد را تحت تأثير قرار نمیدهد: الف) قانون كشور عضو، يا ب) قانون بين‌المللی لازم‌الاجرا در آن كشور.
ماده ۴۲ كشورهای عضو موظف هستند اصول و مقررات كنوانسيون را به طرقی مناسب و فعال و به نحوی يكسان به اطلاع بزرگسالان و كودكان برسانند.
ماده ۴۳ ۱. به منظور بررسی پيشرفت كشورهای عضو در جهت تحقق تعهداتشان در قبال كنوانسيون حاضر، میبايست كميته‌ای در مورد حقوق كودک برای انجام وظايفش كه ذكر خواهد شد، تشكيل گردد. ۲. كميته شامل ده كارشناس با موقعيت عالی از نظر اخلاقی و با صلاحيت در زمينه‌هايی كه در اين كنوانسيون ذكر شده، خواهد بود. اعضای كميته توسط كشورهای عضو از ميان اتباع خود انتخاب میشوند و با مسئوليت شخصی خودشان خدمت خواهند كرد. در اين زمينه به پراكندگی جغرافيايی برابر و نيز سيستمهای حقوقی عمده توجه خاص خواهد شد. ۳. اعضای كميته توسط كشورهای عضو با رأیگيری مخفی از ميان ليست نامزدها انتخاب میشوند. هر يک از كشورهای عضو میتوانند يک نفر از اتباع خود را نامزد كنند. ۴. انتخابات اوليه كميته ظرف كمتر از ۶ ماه پس از تاريخ به اجرا در آمدن كنوانسيون و پس از آن هر ۲ سال يكبار انجام خواهد شد. حداقل ۴ ماه قبل از هر انتخابات، دبيركل سازمان ملل طی نامه‌ای از كشورهای عضو خواستار تعيين نامزدهای خود طی ۲ ماه میشود. دبيركل متعاقباً بر حسب الفبا ليستی از اشخاص نامزد شده و كشورهايی كه آنان را نامزد كرده، تهيه كرده و آن را به كشورهای عضو كنوانسيون تسليم خواهد نمود. ۵. انتخابات در اجلاسهای كشورهای عضو كه توسط دبيركل در مقرهای سازمان ملل افتتاح میشود، انجام میگيرد. در آن اجلاسها كه با حضور دو سوم از كشورهای عضو رسميت خواهد يافت، اعضای كميته از ميان كسانی كه بيشترين آراء و اكثريت مطلق آرای نمايندگان حاضر و رأی دهنده كشورهای عضو را كسب كرده‌اند، برگزيده میشوند. ۶. اعضای كميته برای مدت ۲ سال انتخاب میشوند. اين افراد در صورت نامزدی مجدد حق انتخاب شدن مجدد را دارا میباشند. مدت خدمت ۵ تن از اعضای منتخب در اولين انتخابات در پايان 2 سال خاتمه میيابد؛ بلافاصله پس از اولين انتخابات اسامی اين پنج تن توسط رئيس جلسه و از طريق قرعه‌كشی مشخص خواهد شد. ۷. در صورت فوت، استعفا و يا اعلام عدم توانائی انجام وظيفه اعضای كميته به هر دليل، كشوری كه اين عضو را نامزد كرده به شرط تأييد كميته كارشناس ديگری را از ميان اتباع خود برای خدمت در مدت باقی مانده انتخاب خواهد كرد. ۸. كميته مقررات مربوط به خود را وضع خواهد كرد. ۹. كميته مأموران خود را برای يک دوره 2 ساله انتخاب خواهد كرد. ۱۰. جلسات كميته به طور عادی در يكی از مقرهای سازمان ملل يا هر محل مناسب ديگری كه توسط كميته تعيين میشود، تشكيل میگردد. كميته به طور عادی سالانه تشكيل جلسه میدهد. مدت جلسات كميته در جلسه‌ای با شركت كشورهای عضو كنوانسيون حاضر و با تأييد مجمع عمومی تعيين شده و در صورت لزوم قابل تغيير خواهد بود. ۱۱. دبيركل سازمان ملل تجهيزات و پرسنل لازم را برای مفيد واقع شدن عمل‌كردهای كميته، طبق كنوانسيون حاضر فراهم خواهد نمود. ۱۲. با تأييد مجمع عمومی، اعضای كميته‌ای كه طبق كنوانسيون حاضر تشكيل میشود، در طی مدت خدمت از محل بودجه سازمان ملل و طبق شرايطی كه مجمع عمومی تعيين میكند، حقوق دريافت خواهند كرد.
ماده ۴۴ ۱. كشورهای عضو متقبل میشوند كه از طريق دبيركل سازمان ملل گزارشاتی را در مورد اقداماتی كه برای تحقق حقوق شناخته شده در اين كنوانسيون به عمل آورده‌اند و پيشرفتهای حاصله را به كميته تسليم كنند: الف) ظرف ۲ سال پس از به اجرا درآمدن كنوانسيون در مورد كشور مربوطه ب) و پس از آن هر ۵ سال يکبار ۲. گزارشاتی كه طبق ماده حاضر تهيه میشوند میبايست عوامل و مشكلاتی را كه احتمالاً در سر راه انجام تعهدات وجود دارد، نشان دهند. اين گزارشات هم چنين بايد شامل اطلاعات كافی در جهت دادن تصويری جامع از اجرای كنوانسيون در كشور مربوطه باشد. ۳. كشوری كه يک گزارش اوليه جامع به كميته ارائه كرده است، میتواند از ارائه اطلاعات سياسی كه قبلاً طبق پاراگراف ۱ (الف) ماده حاضر فراهم كرده، خودداری كند. ۴. كميته میتواند از كشورهای عضو خواهان اطلاعات بيشتری در مورد نحوه اجرای كنوانسيون شود. ۵. كميته هر دو سال يکبار از طريق شورای اجتماعی و اقتصادی گزارشاتی را در مورد فعاليتهای خود به مجمع عمومی ارائه خواهد كرد. ۶. كشورهای عضو میبايست گزارشات خود را در كشورهايشان به طور گسترده در اختيار عموم بگذارند.
ماده ۴۵ به منظور تسريع در اجرای مؤثر كنوانسيون و تشويق همكاريهای بين‌المللی در زمينه‌های مندرج در آن: الف) سازمانهای تخصصی، صندوق كودكان سازمان ملل و ساير ارگانهای آن سازمان میتوانند در حوزه اختياراتشان بر اجرای مواد اين كنوانسيون نظارت كنند. كميته میتواند بر حسب مورد از سازمانهای تخصصی، صندوق كودكان سازمان ملل و ساير ارگانهای ذيصلاح در زمينه‌هايی كه به اختيارات مربوط میشود، جهت ارائه نظرات تخصصی در مورد اجرای كنوانسيون، دعوت به همكاری كند. كميته هم چنين میتواند از سازمانهای تخصصی، صندوق كودكان سازمان ملل و ساير ارگانهای سازمان ملل بخواهد در مورد اجرای كنوانسيون در زمينه‌هايی كه به اختيارات آنان مربوط میشود، گزارشاتی را ارائه نمايند. ب) كميته میتواند بر جسب مورد گزارشات كشورهای عضو را كه حاوی درخواست و يا اعلام نياز به همكاری و مساعدتهای فنی است به ضميمه نظرات و پيشنهادات خود به سازمانهای تخصصی، صندوق كودكان سازمان ملل و ساير ارگانهای ذيصلاح ارسال دارد. ج) كميته میتواند به مجمع عمومی توصيه كند كه از دبيركل بخواهد از طرف خود مطالعاتی را در مورد موضوعات ويژه مربوط به حقوق كودكان تقبل نمايد. د) كميته میتواند براساس اطلاعات واصله، در اجرای مواد ۴۴ و ۴۵ كنوانسيون، پيشنهادات و نظرات كلی خود را اعلام كند. اين پيشنهادات و نظرات به كشور عضو مربوط ارسال خواهد شد و به همراه نظرات كشور عضو به مجمع عمومی گزارش خواهد گرديد.
ماده ۴۶ اين كنوانسيون در اختيار تمام كشورها جهت امضا قرار خواهد گرفت.
ماده ۴۷ اين كنوانسيون منوط به تصويب است. اسناد تصويب نزد دبيركل سازمان ملل باقی خواهد ماند.
ماده ۴۸ تمام كشورها میتوانند به عضويت اين كنوانسيون درآيند، اسناد عضويت نزد دبيركل سازمان ملل به وديعه خواهد ماند.
ماده ۴۹ ۱. اين كنوانسيون ۳۰ روز پس از تاريخ به وديعه گذاشتن بيستمين سند تصويب يا عضويت، نزد دبيركل سازمان ملل قابل اجرا خواهد بود. ۲. برای هر كشوری كه پس از به وديعه گذاشته شدن بيستمين سند تصويب يا عضويت، كنوانسيون حاضر را تصويب كند يا به عضويت آن درآيد، اين كنوانسيون ۳۰ روز پس از زمان به وديعه گذاردن اسناد عضويت يا تصويب كشور مربوطه قابل اجرا خواهد بود.
ماده ۵۰ ۱. هر يک از كشورهای عضو میتوانند اصلاحيه‌ای را پيشنهاد كرده و آن را برای دبيركل سازمان ملل نيز ارسال كنند. دبيركل، اصلاحيه پيشنهادی آن را با ساير كشورهای عضو در ميان میگذارد و از آنان در مورد تشكيل كنفرانس كشورهای عضو به منظور بررسی و رأیگيری در مورد پيشنهادات واصله نظرخواهی میكند. در صورتی كه ظرف ۴ ماه پس از اعلام دبيركل، حداقل يک سوم كشورهای عضو، موافق با تشكيل چنين كنفرانسی باشند، دبيركل كنفرانس را به كمک سازمان ملل افتتاح خواهد كرد. اصلاحيه‌ای كه مورد تصويب اكثريت كشورهای عضو حاضر در كنفرانس قرار گيرد، جهت تصويب به مجمع عمومی فرستاده خواهد شد. ۲. هر اصلاحيه‌ای كه مطابق پاراگراف اول اين ماده تصويب شود، پس از تصويب مجمع عمومی سازمان ملل و پذيرش دو سوم اكثريت كشورهای عضو قابل اجرا خواهد بود. ۳. پس از به اجرا درآمدن يک اصلاحيه فقط كشورهايی كه آن را پذيرفته‌اند، موظف به اجرای آن میباشند. ساير كشورهای عضو همچنان موظف به رعايت اين كنوانسيون و ساير اصلاحيه‌های قبلی كه آنها را پذيرفته‌اند خواهند بود.
ماده ۵۱ ۱. دبيركل سازمان ملل متن نظرات كشورها را در هنگام تصويب يا عضويت دريافت كرده و در اختيار ساير كشورها خواهد گذاشت. ۲. نظرات مغاير با اهداف و مقاصد اين كنوانسيون ممنوع بوده و دريافت نخواهد شد. ۳. نظرات را میتوان در هر زمان از طريق اعلام به دبيركل سازمان ملل پس گرفت. دبيركل تمام كشورها را نيز در جريان خواهد گذاشت. اين اعلام از تاريخی كه به دست دبيركل میرسد، قابل اجرا خواهد بود.
ماده ۵۲ كشورهای عضو میتوانند از طريق ارسال يک اعلان کتبی به دبيركل از عضويت كنوانسيون خارج شوند. اين امر يک سال پس از تاريخ دريافت اعلان توسط دبيركل قابل اجرا خواهد بود.
ماده ۵۳ دبيركل سازمان ملل به عنوان امانت‌دار اين كنوانسيون انتخاب شده است.
ماده ۵۴ نسخه اصلی كنوانسيون حاضر به همراه ترجمه عربی، چينی، انگليسی، فرانسه، روسی و اسپانیایی آن كه همگی از اعتبار يكسان برخوردار است، نزد دبيركل سازمان ملل به وديعه گذاشته خواهد شد. با حضور نمايندگان تام‌الاختيار كه از طرف دولتهای متبوع خود دارای اختیار هستند، اين كنوانسيون امضا گرديد.