برو به محتوای اصلیمرجع اسناد حقوقی معاهدات

اظهار‌نظرعمومی مشترک شماره‌ ۳ کمیته‌ حمایت از حقوق همه کارگران مهاجر و اعضای خانواده آن‌ها و اظهار‌نظرعمومی شماره ۲۲ کمیته حقوق کودک؛ اصول کلی حقوق بشر کودکان در شرایط مهاجرت جهانی **

پرش به فهرست

اول. مقدمه

#

۱.اظهار‌نظرعمومی مشترک حاضر، همزمان با اظهار‌نظرعمومی مشترک شماره ۴ (۲۰۱۷) کمیته حمایت از حقوق تمام کارگران مهاجر و اعضای خانواده‌های آن‌ها و شماره ۲۳ (۲۰۱۷) كميته حقوق كودك در راستای تعهدات دولت‌ها در مورد حقوق بشر كودكان در شرایط مهاجرت بين المللي در كشورهاي مبدأ، مسیر عبور، مقصد و بازگشت اتخاذ شد. در حالی که آن اظهار‌نظرعمومی و اظهار‌نظرعمومی حاضر، اسناد مستقلی هستند، با این حال، هر دو مکمل یکدیگرند و باید با هم خوانده و اجرا شوند. فرایند تهیه پیش‌نویس، شامل مجموعه‌ای از مشاوره‌های جهانی و منطقه‌ای بود که بین ماه‌های می‌ و جولای ۲۰۱۷، با نمایندگان ذینفعان و کارشناسان اصلی، از جمله کودکان و سازمان‌های مهاجران در بانکوک، بیروت، برلین، داکار، ژنو، مادرید و مکزیکوسیتی برگزار شد. علاوه بر این، کمیته‌ها بیش از ۸۰ مکتوب در باره‌ی این موضوع، از دولت‌ها، نهادهای سازمان ملل متحد، سازمان‌های جامعه مدنی، موسسات ملی حقوق بشر و دیگر ذینفعان از هر منطقه جهان، بین نوامبر ۲۰۱۵ و آگوست ۲۰۱۷ دریافت کردند.

#

۲.کنوانسیون بین‌المللی حمایت از حقوق همه کارگران مهاجر و اعضای خانواده‌های آن‌ها و کنوانسیون حقوق کودک حاوی تعهدات قانونی الزام‌آور است که به طور کلی و به طور خاص به حمایت از حقوق کودکانِ در شرایط مهاجرت جهانی مرتبط است.

#
  1. در زمینه مهاجرت بین المللی، ممکن است کودکان، هم به عنوان کودک و هم کودکی که متأثر از وضعیت مهاجرت است، در وضعیت آسیب‌پذیری دوگانه باشند، بدین صورت که (الف) خودشان به تنهایی و یا همراه با خانواده‌هایشان مهاجر هستند (ب) در خانواده‌های مهاجر در کشورهای مقصد به دنیا آمده ‌باشند یا (ج) در کشور خود باقی مانده در حالی که یک یا هر دو والدین آن‌ها به کشور دیگری مهاجرت کرده باشند. آسیب‌پذیری‌های اضافی می‌توانند به ریشه‌های ملی، قومی و اجتماعی آن‌ها، جنسيت؛ گرایش جنسی یا هویت جنسیتی، مذهب، معلولیت، مهاجرت یا وضعیت اقامت، وضعیت شهروندی، سن؛ وضعیت اقتصادی، عقاید سیاسی یا دیگر عقاید، یا وضعیت دیگر مرتبط باشد.
#
  1. در راستای انجام مأموریت‌های تکمیلی و تعهد مشترکِ این دو کمیته، برای تقویت حمایت از همه کودکانِ در شرایط مهاجرت بین المللی، هر دو کمیته تصمیم به توسعه این اظهار‌نظرعمومی مشترک گرفتند. در حالی که این اظهار‌نظر، بر اساس مفاد هر دو کنوانسیون است، لازم است تأکید شود که هنجارهای حقوق بشر که شرح آن‌ها در اینجا رفته‌است، بر اساس مفاد و اصول کنوانسیون حقوق کودک بنا شده‌است. بنابراین راهنمایی‌های معتبر موجود در اظهار‌نظرعمومی مشترک حاضر، به طور یکسان برای همه کشورهای عضو کنوانسیون حقوق کودک و/ یا کنوانسیون بین‌المللی حمایت از حقوق تمام کارگران مهاجر و اعضای خانواده‌هایشان قابل اجراست.
#

الف. پیش‌زمینه

#
  1. اظهارنظر عمومی مشترک حاضر، بر پایه توجه روزافزون هر دو کمیته به حقوق کودکان در شرایط مهاجرت بین المللی، از طریق اقدامات و برنامه‌هایی که شرح برخی از آن‌ها در زیر آمده‌است، توسعه پیدا کرده‌است:(الف) اظهارنظر عمومی شماره۶ (۲۰۰۵) کمیته حقوق کودک در مورد رفتار با کودکان بدون همراه و جدا شده در خارج از کشور مبدأ، که شامل مجموعه‌ای از توصیه‌ها، به ویژه برای کودکان مهاجرِ خارج از کشور مبدأ خود، که بدون همراه و جدا شده هستند، می‌شود؛(ب) بحث عمومی یک روزه‌ای که توسط کمیته حقوق کودک، در ماه سپتامبر ۲۰۱۲ در ژنو درباره حقوق همه کودکان در شرایط مهاجرت بین المللی، برگزار شد که برای آن، یک مقاله مفصل توضیحی، توسط کمیته نوشته شد و گزارشی با نتیجه‌گیری‌ و توصیه‌ها به تصویب رسید.۱(ج) کمیته حمایت از حقوق همه کارگران مهاجر و اعضای خانواده‌هایشان در سال ۲۰۱۶، بر اصول توصیه شده برای هدایت اقدامات مربوط به کودکان در حال حرکت و سایر کودکان متأثر از مهاجرت تاکید کرد.۲ علاوه بر این، هر دو کمیته جزو اعضای گروه کاری پایان دادن به بازداشت مهاجرتی کودکان هستند؛(د) تعداد روز افزون توصیه‌های هر دو کمیته، در سال‌های اخیر، به کشورهای عضو کنوانسیون‌های مربوطه، در مورد موضوعات مختلف حقوق بشر که بر حقوق کودکان در شرایط مهاجرت جهانی تاثیر می‌گذارد.
#
  1. اظهار‌نظرعمومی مشترک حاضر همچنین بر اساس سایر قطعنامه‌ها و گزارش‌های سازمان ملل متحد، مصوبات مختلف مکانیسم های حقوق بشر سازمان ملل، نهادهای بین‌المللی و برنامه‌های جامعه مدنی، مربوط به کودکانِ در شرایط مهاجرت جهانی، بنا شده است، از جمله:(الف) بیانیه کمیته حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در مورد وظایف کشورها نسبت به پناهندگان و مهاجران، طبق میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (E / C.12 / 2017/1)، که در آن کمیته به طور خاص یاد آور شده‌است که «حمایت در برابر تبعیض را نمی توان به وضعیت متعارف فرد در کشور میزبان، مشروط کرد» و همچنین یادآور شده‌است که «تمام کودکان در یک کشور، از جمله افراد بدون مدرک، حق دریافت تحصیل و دسترسی به غذای کافی و مراقبت‌های بهداشتی مقرون به صرفه را دارند»؛(ب) بیانیه نیویورک برای پناهندگان و مهاجران، که مطابق آن، سران کشور‌ها و دولت‌ها متعهد هستند که از حقوق بشر و آزادی‌های اساسی همه کودکان پناهنده و مهاجر، بدون در نظر گرفتن وضعیت آن‌ها، حمایت کنند و توجه به بهترین منافع کودکان را در اولویت قرار دهند و به تعهدات خود، طبق کنوانسیون حقوق کودک وفادار بمانند.۳
#

ب. هدف و محدودهٔ اظهار‌نظرعمومی مشترک

#

۷.هدف اظهار‌نظرعمومی مشترک حاضر، ارائه راهنمایی‌های معتبر، در مورد قانون‌گذاری، سیاست‌گذاری و سایر اقدامات مناسب است که باید برای حصول اطمینان کامل از مطابقت آن‌ها با تعهدات مندرج در کنوانسیون، به منظور حمایت کامل از حقوق کودکان در شرایط مهاجرت بین المللی انجام شود.

#
  1. کمیته‌ها تصدیق می‌کنند که پدیدهٔ مهاجرت بین المللی بر همه مناطق جهان و تمام جوامع و به طور فزاینده بر میلیون‌ها کودک تاثیر می‌گذارد. در حالی که مهاجرت می‌تواند نتایج مثبتی را برای افراد، خانواده‌ها و جوامع وسیع‌تر در کشورهای مبدأ، مسیر عبور، مقصد و بازگشت داشته باشد، عواملی که موجب بروز مهاجرت می‌شود، به ویژه مهاجرت ناامن و یا غیرقانونی، اغلب به طور مستقیم به نقض حقوق بش، از جمله حقوق کودک، که در چندین معاهده حقوق بشر، به ویژه کنوانسیون حقوق کودک، به رسمیت شناخته شده است، مربوط می‌شود.
#
  1. اظهار‌نظرعمومی مشترک حاضر به حقوق بشر همه کودکان در شرایط مهاجرت بین المللی، بدون در نظر گرفتن وضعیت مهاجرت خودشان یا وضعیت اقامت والدین آن‌ها (وضعیت مهاجرت) می‌پردازد، از جمله کودکانی که با والدین یا مراقبین اولیه خود مهاجرت کرده باشند، بدون همراه و جدا شده باشند، به کشور خود بازگشته باشند، در خانواده‌های مهاجر در کشورهای مسیر عبور یا کشور مقصد متولد شده‌ باشند، یا در کشور خود مانده ‌باشند ، در حالی که یک یا هر دو والدین آن‌ها به کشور دیگری مهاجرت کرده‌ باشند. اصل عدم تبعیض در کنوانسیون حقوق کودک، کشورهای عضو را ملزم به احترام و اطمینان از حقوق مندرج در کنوانسیون برای همه کودکان می‌کند، از جمله مهاجران قانونی یا غیرقانونی، پناهجویان، پناهندگان، افراد بدون تابعیت/ یا قربانیان قاچاق انسان، از جمله در شرایط بازگشت یا بازگردانده شدن به کشور مبدأ، صرف نظر از ملیت کودک، ملیت والدین یا سرپرست قانونی، وضعیت مهاجرت یا بدون تابعیتی آن‌ها.۴
#
  1. اظهارنظر عمومی مشترک حاضر باید همراه با سایر اظهارنظرهای عمومی مربوطه که توسط کمیته صادر شده‌اند، خوانده شود؛ به دلیل اینکه این اظهارنظر عمومی بر اساس آن اظهارنظرها و نیز بر پایهٔ چالش‌هایی که کودکان در شرایط مهاجرت جهانی با آن‌ها مواجه می‌شوند، بنا شده‌است، باید همچنین، به عنوان یک راهنمایی معتبرِ که توسط کمیته‌ها، در رابطه با حقوق کودکان در شرایط مهاجرت بین المللی تهیه شده‌است، خواند شود.
#

دوم. اقدامات کلی مربوط به اجرای کنوانسیون بین‌المللی حمایت از حقوق کارگران مهاجر و اعضای خانواده‌های آن‌ها و کنوانسیون حقوق کودک برای حمایت از کودکان در شرایط مهاجرت بین المللی.

#
  1. کشورها باید اطمینان حاصل کنند که کودکان در شرایط مهاجرت جهانی، در وهله اول و مهم تر از همه به عنوان کودک مورد توجه قرار می‌گیرند. کشورهای عضو کنوانسیون‌ها وظیفه دارند که به تعهدات خود وفادار مانده و طبق مفاد کنوانسیون، بدون در نظرگرفتن وضعیت مهاجرتی خودِ کودکان، والدین یا سرپرستان قانونی آن‌ها، از حقوق کودکان در شرایط مهاجرت جهانی حمایت کرده و این حقوق را محقق کنند.
#
  1. تعهدات کشورهای عضو کنوانسیون‌ها، در حوزه‌ قضایی این کشورها، که حوزه قضایی خارج از مرزهای کشور را نیز در جهت کنترل مؤثر، در بر می‌گیرد، برای تک تک کودکان قابل اِعمال است. تعهدات را نمی‌توان خودسرانه و یک‌جانبه با خارج کردن مناطق یا حوزه‌هایی از قلمرو یک کشور و یا با ارائه تعاریف خاصی که تمام یا بخشی از این مناطق یا حوزه‌ها را از قلمرو قضایی کشور خارج می‌کند، ازجمله آب‌های بین‌المللی یا مناطق مربوط به مسیرهای عبوری، که دولت‌ها در آنجا مکانیسم‌های کنترل مهاجرت تعبیه کرده‌اند، محدود کرد. این تعهدات، داخل مرزهای کشور قابل اعمال است، ا زجمله در مورد کودکانی که، هنگام تلاش برای ورود به قلمرو کشور، وارد حوزه‌ قضایی آن کشور شده‌اند.
#

۱۳. کمیته‌ها بر اولویت حقوق کودکِ در شرایط مهاجرت جهانی و در نتیجه نیاز به ادغام کنوانسیون، در چارچوب‌های مربوط به مهاجرت، سیاست‌ها، شیوه‌ها و/ یا اقدامات دیگر توسط کشورهای عضو، تاکید می‌کنند.

#

۱۴.  کمیته‌ها، کشورهای عضو را تشویق می‌کنند تا اطمینان حاصل کنند که مقامات مسئولِ حقوق کودکان، با برخورداری از قدرت تصمیم‌گیری روشن، در زمینه سیاست‌ها، شیوه‌ها و تصمیماتی که بر حقوق کودکان در شرایط مهاجرت بین المللی تأثیر می‌گذارد، نقش رهبری دارند. سیستم‌های جامع حمایت از کودکان در سطوح ملی و محلی باید در برنامه‌های خود، وضعیت همه کودکان در شرایط مهاجرت بین المللی، از جمله در کشورهای مبدأ، مسیر عبور، مقصد و بازگشت را در نظر بگیرند. علاوه بر وظایف نهادهای حمایت از کودکان، مقاماتی که مسئول امور مهاجرت و ساير سياست‌های تأثیرگذار بر حقوق کودکان هستند نیز باید به صورت نظام‌مند، تاثیرات این سیاست‌ها و تصمیمات را بر نیازهای کودکان در شرایط مهاجرت بین المللی، در تمام مراحل سیاست‌گذاری و اجرا، ارزیابی کرده و به آن‌ها بپردازند.

#
  1. کشورهای عضو باید سیاست‌هایی را برای تحقق حقوق همه کودکانِ در شرایط مهاجرت بین المللی، به خصوص در مورد اهداف مدیریت مهاجرت یا سایر ملاحظات اداری یا سیاسی توسعه دهند.
#
  1. کشورهای عضو باید یک سیاست نظام‌مندِ مبتنی بر حقوق را، در خصوص جمع‌آوری و انتشار عمومی اطلاعات کیفی و کمی همه کودکان در شرایط مهاجرت بین المللی، به منظور شکل دادن به یک سیاست جامع، با هدف حمایت از حقوق کودکان، توسعه دهند. برای نظارت بر تبعیض‌های چند وجهی، این اطلاعات باید به لحاظ ملیت، وضعیت مهاجرت، جنسیت، سن، قومیت، معلولیت و سایر وضعیت‌های مربوطه، تفکیک شده باشند. کمیته‌ها بر اهمیت توسعه شاخص‌ها، جهت سنجش اجرای حقوق همه کودکان در شرایط مهاجرت جهانی، از جمله از طریق یک روش مبتنی بر حقوق بشر، برای جمع آوری و تجزیه و تحلیل علل مهاجرت ناامن کودکان و/ یا خانواده‌ها تاکید می‌کنند. چنین اطلاعاتی باید برای تمام ذینفعان، از جمله کودکان، با احترام کامل به استاندارد‌های حقوق حریم خصوصی و حفاظت از داده‌ها در دسترس باشد. سازمان‌های جامعه مدنی و سایر عوامل مربوطه باید بتوانند در روند جمع‌آوری و ارزیابی داده‌ها شرکت کنند.
#
  1. داده‌های شخصی کودکان، به‌ویژه اطلاعات مربوط به بررسی ویژگی‌های زیستی آن‌ها، فقط باید با هدف حمایت از کودک، و با رعایت سفت و سختِ قوانین مناسب برای جمع آوری، استفاده و حفظ اطلاعات و دسترسی به آن‌ها، مورد استفاده قرار گیرد. کمیته‌ها تلاش به موقع، در زمینه ارائه تضمین‌های لازم برای توسعه و اجرای سیستم‌های اطلاعاتی و به اشتراک گذارندن آن‌ها با مقامات و/ یا کشورها را ضروری می‌دانند. کشورهای عضو باید (برای محافظت از داده‌ها) سیستمِ «دیوارآتش (firewall)» را به کارگیرند و اشتراک‌گذاری و استفاده از داده‌های شخصی افراد، که برای اهدافی چون حمایت، جبران خسارت، ثبت نام مدنی و دسترسی به خدمات، گرد‌آوری شده را برای اِعمال قوانین مهاجرتی ممنوع کنند. این امر جهت حفظ اصول حفاظت از داده‌ها و حمایت از حقوق کودک، همانطور که در کنوانسیون حقوق کودک آمده است ضروری است.
#
  1. کمیته‌ها معتقدند که برای تحقق حقوق تمامی کودکان در شرایط مهاجرت بین المللی، عناصر زیر باید بخشی از سیاست‌ها و شیوه‌هایی باشند که باید توسعه یافته و اجرا شوند: (الف) سیاست‌های جامع و میان سازمانی، هم بین مقامات مسئولِ حمایت از کودکان و مقامات مسئول خدمات رفاهی و سایر دستگاه‌های کلیدی، از جمله دستگاه‌های مربوط به حمایت اجتماعی، سلامت، آموزش، عدالت، مهاجرت و جنسیت، و هم بین دولت‌های منطقه‌ای، ملی  و محلی؛ (ب) منابع کافی، از جمله بودجه، با هدف تضمین اجرای مؤثر سیاست‌ها و برنامه‌ها؛ و (ج) آموزش دوره‌ای و مداومِ مسئولین حمایت از کودکان و مهاجرت و سایر مقاماتی که با حقوق کودکان سر و کار دارند ، در ارتباط با مهاجران، پناهندگان و وضعیت بی‌تابعیتی، از جمله تبعیض چندلایه.
#

سوم. اصول اساسی کنوانسیون‌ها با توجه به حقوق کودکان در شرایط مهاجرت بین المللی

#
  1. کشورهای عضو کنوانسیون حقوق کودک وظیفه دارند اطمینان حاصل کنند که اصول و مقررات مندرج در این کنوانسیون، به طور کامل، در قوانین، سیاست‌ها و شیوه‌های مربوطه داخلی کشور گنجانده شده و به لحاظ قانونی تأثیرگذار بوده‌است (ماده ۴). در تمام اقدامات مربوط به کودکان، فعالیت کشورها باید براساس اصول کلی عدم تبعیض (ماده ۲)؛ بهترین منافع کودک (ماده ۳)؛ حق زندگی، بقا و رشد (ماده ۶)؛ و حق کودک در بیان دیدگاه‌هایش در تمام مسائل مربوط به او و در نظر گرفته شدن آن دیدگاه‌ها (ماده ۱۲)، هدایت شود. دولت‌ها باید اقدامات لازم را، از جمله در به کارگیری ابزارهای قانون‌گذاری و سایر سیاست‌ها، با هدف اطمینان از این که این اصول در عمل تحقق یافته و وارد جریان اصلی همه سیاست‌های تأثیرگذار روی کودکان در شرایط مهاجرت بین المللی می‌شود و نیز در تفسیر و تجزیه و تحلیل تعهدات خاصی که در اظهار‌نظرعمومی شماره ۴ (۲۰۱۷) «کمیته حمایت از حقوق همه کارگران مهاجر و خانواده آن‌ها» و شماره ۲۳ (۲۰۱۷) «کمیته حقوق کودک در بارهٔ تعهدات کشورها» در خصوص حقوق بشر کودکان در شرایط مهاجرت بین المللی در کشورهای مبدأ، مسیر عبور، مقصد و در بازگشت، آمده‌است را انجام دهند.
#
  1. کمیته‌ها اعمال ماده ۴۱ کنوانسیون حقوق کودک و ماده ۸۱ کنوانسیون بین‌المللی حمایت از حقوق کارگران مهاجر و اعضای خانواده‌هایشان را مجدداً مورد تأیید قرار می‌ دهند و تأکید می‌کنند که مقررات قوانین داخلی و بین‌المللی، که در تحقق حقوق همه کودکان در شرایط مهاجرت بین المللی نقش هدایتگر دارند، باید در مواردی که استانداردها متفاوت هستند نیز اِعمال شوند. علاوه بر این، ضروری است، مبتنی بر رویکرد کودک محور، یک تفسیر پویا از کنوانسیون‌ها ارائه شود تا از اجرای مؤثر آن‌ها و احترام، حمایت و تحقق حقوق همه کودکانی که در شرایط افزایش روزافزون چالش‌های مهاجرت به سرمی‌برند، اطمینان حاصل شود.
#

الف. عدم تبعیض (مواد ۱ و ۷ کنوانسیون بین‌المللی حمایت از حقوق همه کارگران مهاجر و اعضای خانواده‌هایشان؛ ماده ۲ کنوانسیون حقوق کودک)

#
  1. اصل عدم تبعیض، اصلی اساسی است و در تمامی جنبه‌های آن در خصوص کودکان در شرایط مهاجرت بین المللی اِعمال می‌شود.۵ تمام کودکانی که در مهاجرت بین المللی یا تحت تاثیر آن قرار دارند، صرف‌نظر از سن، جنسیت، هویت جنسیتی یا گرایش جنسی، منشاء قومی یا ملی، معلولیت، مذهب، وضعیت اقتصادی، وضعیت مهاجرت/ مدارک شناسایی، بی‌تابعیتی، نژاد، رنگ، وضعیت زناشویی یا خانوادگی، وضعیت سلامت یا سایر شرایط و فعالیت‌های اجتماعی، نظرات و اعتقادات بیان شده،‌ چه مربوط به خود کودک یا والدین آن‌ها یا سرپرستان قانونی او باشد،، حق برخورداری از حقوق خود را دارند. این اصل به طور کامل برای هر کودک و والدینش، صرف نظر از دلیل جابجایی، اینکه آیا کودک همراه یا بدون همراه است، در حال حرکت یا اسکان یافته است، مدارک دارد یا بدون مدارک است یا با هر وضعیت دیگری، قابل اجراست.
#
  1. اصل عدم تبعیض باید در رأس همه سیاست‌ها و روش‌های مهاجرت، از جمله اقدامات کنترل مرزی، و صرف نظر از وضعیت مهاجرت کودکان یا والدین آن‌ها باشد. هر گونه رفتار متفاوت با مهاجران باید قانونی و متناسب، در جهت هدفی مشروع و در راستای بهترین منافع کودک و استانداردهای بین‌المللی حقوق بشر باشد. به همین ترتیب، کشورهای عضو باید اطمینان حاصل نمایند که کودکان مهاجر و خانواده‌هایشان، از طریق تحقق مؤثر حقوق بشر آن‌ها در جوامع پذیرنده‌ ادغام شده‌اند و همانند سایر ملت‌های متعلق به آن جامعه، امکان دسترسی برابر به خدمات را دارند.
#
  1. کمیته‌ها توصیه می‌کنند که کشورهای عضو اقدامات لازم را برای مبارزه با تبعیض در هر زمینه‌ای و حمایت از کودکان در قبال اشکال مختلف و چند لایه‌ی تبعیض در طول روند مهاجرت، از جمله در طی و پس از بازگشت به کشور مبدأ و/ یا تبعیض‌هایی که در نتیجه وضعیت مهاجرت آن‌ها، صورت‌ می‌گیرد، انجام دهند. به منظور دستیابی به این هدف، کشورهای عضو باید تلاش‌های خود را برای مبارزه با بیگانه هراسی، نژادپرستی و تبعیض تقویت کنند و اقدامات لازم را برای مبارزه با چنین نگرش‌ها و شیوه‌هایی اتخاذ کرده، اطلاعات دقیق، قابل اعتماد و به روز در این زمینه را جمع‌آوری کرده و منتشر کنند. کشورها همچنین باید امکان ورود خانواده‌هایی که متأثر از مهاجرت بین المللی بوده‌اند را به اجتماع میزبان و ادغام کامل آن‌ها را در این اجتماع تقویت کنند و برنامه‌هایی را برای بهبود دانش در مورد مهاجرت اجرا کرده و با هدف حمایت از کودکان متأثر از مهاجرت بین المللی و خانواده‌هایشان در برابر خشونت، تبعیض، آزار و اذیت و قلدری، به موضوع نگرش‌های منفی در مورد مهاجران، بپردازند و دسترسی آن‌ها را به حقوق مندرج در این کنوانسیون‌ها و سایر کنوانسیون‌های مصوب هر کشوری، فراهم کنند.۶ در انجام این کار به موارد خاص جنسیتی و هر گونه چالش و آسیب‌پذیری‌هایی که ممکن است در هم تنیده شوند ، باید توجه ویژه مبذول شود.
#

۲۴.کشورهای عضو باید یک تجزیه و تحلیل مستدلِ مبتنی برجنسیت، در مورد تاثیرات خاصی که سیاست‌ها و برنامه‌های مهاجرتی می‌تواند روی کودکان تمام جنسیت‌ها داشته باشد، انجام دهند. کشورهای عضو باید تأثیر تمام محدودیت‌های مربوط به تبعیض‌های جنسیتی را روی مهاجرت، که فرصت‌های دختران را محدود کرده، یا قابلیت‌ها و استقلال آن‌ها را در تصمیم‌گیری برای خودشان، به رسمیت نمی‌شناسد، در قانون یا در عمل، بررسی کنند و به اصلاح آن‌ها بپردازند.

#

۲۵.کمیته‌ها توصیه می‌کنند که دولت‌های عضو، به سیاست‌ها و مقررات مربوط به جلوگیری از شیوه‌های تبعیض آمیز علیه کودکان مهاجر و پناهندهٔ دارای معلولیت و نیز، با توجه به مقررات «کنوانسیون حقوق اشخاصِ دارای معلولیت»، به اجرای سیاست‌ها و برنامه‌های لازم جهت تضمین کامل بهره‌مندی این کودکان از کلیه حقوق بشر و آزادی‌های اساسی، به طور برابر با حقوق کودکانی که شهروندان این کشورها هستند، توجه ویژه مبذول دارند.

#
  1. کمیته‌ها بر این نظر هستند که صِرف پرداختن به تبعیض‌هایی که در قانون رخ می‌دهد الزاماً برابری در واقعیت را تضمین نمی‌کند. بنابراین، کشورهای عضو باید تحقق حقوق مندرج در کنوانسیون‌ها را برای کودکان در شرایط مهاجرت بین المللی، با اتخاذ تدابیر مثبت برای جلوگیری، کاهش و از بین بردن شرایط و نگرش‌هایی که باعث ایجاد، یا دائمی کردن تبعیض علیه آن‌ها می‌شوند را تضمین کنند. آن‌ها باید به صورت نظام‌مند، تبعیض علیه کودکان و/ یا خانواده‌هایی که در شرایط مهاجرت جهانی هستند را ثبت کرده، اقدامات مناسب و مؤثری، برای بررسی و مجازات چنین رفتارهایی اتخاذ کنند.
#

ب)بهترین منافع کودک (ماده ۳ کنوانسیون حقوق کودک)

#
  1. ماده ۳ (۱) کنوانسیون حقوق کودک، دو حوزه عمومی و خصوصی، دادگاه‌ها، مقامات اداری و نهاد‌های قانون‌گذاری را متعهد می‌کند تا تضمین کنند که بهترین منافع کودک ارزیابی شده و در تمام اقدامات مؤثر بر کودکان مورد توجه قرار می‌گیرد. همانطور که کمیته حقوق کودک در پاراگراف ۶ اظهارنظر عمومی شماره ۱۴ اعلام کرده‌است، حق کودک برای اینکه بهترین منافعش، به عنوان مهم‌ترین اولویت در نظر گرفته‌شود، یک حق اساسی، یک اصل قانونی تفسیری و قاعدهٔ اجرایی است، که در مورد کودکان، هم به صورت فردی و هم گروهی اِعمال می‌شود. در آن اظهار‌نظرعمومی، که از آن زمان به عنوان مهم‌ترین دستورالعمل در باره‌ این موضوع، ‌ برای کشورهای عضو در نظر گرفته شده‌است، کمیته، همچنین در مورد اجرای اصل بهترین منافع کودک ،توضیح داده است.
#
  1. کمیته، با دانستن این موضوع که بهترین منافع کودک، پس از بررسی و تعیین آن، ممکن است با منافع و حقوق دیگر( مثلاً حقوق کودکانِ دیگر، مردم یا والدین کودک) در تعارض باشد و نیز اینکه تعارضات با‌لقوه را باید با بررسی دقیقِ مورد به مورد، سبک و سنگین کردن منافع تمام طرف‌های درگیر و یافتن راه‌حل مناسبِ بینابینی رفع کرد، با این حال، در پاراگراف ۳۹ اظهارنظر عمومی شماره ۱۴، تأکید می‌کند که حق کودک برای اینکه بهترین منافعش در ملاحظه اول قرار گیرد به این معناست که منافع کودک اولویت بالایی دارند و نباید آن‌ها را تنها یکی از چند ملاحظه موجود به حساب آورد. بنابراین، آنچه که بیشتر به کودک کمک می‌کند، باید از اهمیت بیشتری برخوردار باشد. همچنان در پاراگراف ۸۲ بیان می‌شود که هدفِ ارزیابی و تعیین بهترین منافع کودک، اطمینان از برخورداری کامل و مؤثر حقوق مندرج در کنوانسیون حقوق کودک و رشد کلی کودک است.
#
  1. کشورهای عضو باید اطمینان حاصل کنند که در قانون مهاجرت، برنامه‌ریزی، اجرا و ارزیابی سیاست‌های مهاجرت و تصمیم‌گیری در ارتباط با موارد خاص، از جمله در اِعطا یا رد درخواست برای ورود به کشور و یا اقامت در یک کشور، تصمیم‌گیری در مورد اِعمال قانون مهاجرت و محدودیت دسترسی به حقوق اجتماعی توسط کودکان و/ یا والدین یا سرپرستان قانونی آن‌ها، و تصمیمات مربوط به انسجام خانواده و سرپرستی از کودک، یعنی جایی که بهترین منافع کودک باید در توجه اولیه باشد و در نتیجه در اولویت قرار گیرد، بهترین منافع او را به طور کامل مورد توجه قرار داده‌اند.
#
  1. به طور خاص، بهترین منافع کودک باید صراحتاً، از طریق رویه‌های منحصر به فرد برای هر مورد، به عنوان بخشی جدایی ناپذیر از هر تصمیم اداری یا قضایی در مورد ورود، اقامت یا بازگشت یک کودک، استقرار یا مراقبت از کودک یا بازداشت یا اخراج والدین، در ارتباط با وضعیت مهاجرت آن‌ها، تضمین شود.
#
  1. به منظور اجرای اصل بهترین منافع در رویه‌ها یا تصمیمات مربوط به مهاجرت که می‌تواند بر کودکان تأثیر بگذارد، کمیته‌ها بر ضرورت انجام هدفمند ارزیابی‌ها و تعیین رویه‌ها به عنوان بخشی از تصمیمات مربوط به مهاجرت و یا سایر تصمیماتی که کودکان را متأثر می‌کند یا برای تأثیرگذاشتن روی این تصمیمات، تأکید می‌کنند. همانطور که کمیته حقوق کودک در اظهار‌نظرعمومی شماره ۱۴ توضیح می‌دهد، بهترین منافع کودک باید زمانی که تصمیمی اتخاذ می‌شود ارزیابی و تعیین شود. «ارزیابی بهترین منافع» شامل ارزیابی و توازن تمام عناصر لازم برای تصمیم‌گیری در وضعیت خاص برای یک کودک خاص یا گروهی از کودکان است. «تعيين بهترين منافع» فرآيندی رسمی با تدابير سختگیرانه، رويه‌ای است که به منظور تعيين منافع ‌کودک بر مبنای ارزیابی منافع مطلوب، طراحی شده است. علاوه بر این، ارزیابی بهترین منافع کودک یک فعالیت منحصر به فرد است که باید در هر مورد خاص، و با در نظر گرفتن شرایط خاص هر کودک یا گروهی از کودکان، از جمله سن، جنس، سطح بلوغ، اینکه آیا کودک یا کودکان به یک گروه اقلیت و بافت اجتماعی و فرهنگی خاصی تعلق دارند که در آن هویت خود را می‌یابند، صورت گیرد.
#
  1. کمیته‌ها تأکید می‌کنند که کشورهای عضو باید:(الف) در قانون، سیاست و عمل خود بهترین منافع کودک را در اولویت قرار دهند؛ (ب) اطمینان حاصل کنند که اصل بهترین منافع کودک به طور مناسب در نظر گرفته شده، به طور مداوم تفسیر و از طریق روش‌های مستقل و متمایز در تمام اقدامات قانونی، تصمیمات اداری و قضایی و در تمام سیاست‌های مربوط به مهاجرت و برنامه‌هایی که مربوط به کودکان و تاثیرگذار بر آن‌ها است، از جمله سیاست‌ها و خدمات حفاظتی از سوی کنسول‌گری‌ها اعمال می‌شود. برای اطمینان از اینکه این اصل در عمل اِعمال می‌شود، باید منابع مالی معقول برای آن در نظر گرفته شود؛ (ج)اطمینان حاصل کنند که ارزیابی‌هایی که از بهترین منافع صورت گرفته و انجام شده و نیز تعیین این منافع، به اندازه کافی برای بر‌آورده‌ کردن حقوق کودک - در کوتاه‌مدت یا بلند‌مدت- در فرآیندهای تصمیم‌گیری که روی کودکان تأثیر می‌گذارد، اهمیت قائل شده‌است و اطمینان حاصل شود که ضمانت‌های قانونی، از جمله حق تعیین نماینده حقوقی واجد شرایط و مستقل و رایگان، ایجاد شده اند. ارزیابی بهترین منافع باید توسط افرادی غیر از مقامات مهاجرت و به روش چند رشته‌ای انجام شود، از جمله مشارکت معنادار مقامات مسئول حمایت از کودکان و رفاه و سایر عوامل مرتبط مانند والدین، سرپرستان و نمایندگان قانونی و همچنین کودک؛(د) رویه‌ها را توسعه دهند و معیارهای لازم، برای ارائه راهنمایی به تمام افراد مربوطه، که در زمینه رویه‌های مهاجرت، در تعیین بهترین منافع کودک و در نظر گرفتن آن‌ها به عنوان ملاحظه اول، از جمله در مراحل ورود، اقامت، اسکان مجدد و بازگشت، ودر ایجاد سازوکارهایی برای نظارت بر اجرای مناسب آن در عمل فعالیت دارند را تعریف کنند؛(ه) در مراحل مختلف رویه‌های پناهجویی و پناهندگی که می‌تواند منجر به بازداشت یا اخراج والدین به دلیل وضعیت مهاجرت آن‌ها شود، بهترین منافع کودک، را ارزیابی و تعیین کنند.۷ رویه بهترین منافع کودک باید در هر تصمیمی که کودکان را از خانواده خود جدا می‌کند، در نظر گرفته شود و استانداردهای مشابه در نگهداری کودک، زمانی که بهترین منافع او باید مورد توجه قرار گیرد، اعمال می‌شود. در موارد ‌فرزندخواندگی، برای بهترین منافع کودک باید اهمیت فوق‌العاده بالایی قائل شد؛(و) در صورت نیاز، جهت تصمیم‌گیری در خصوص نوع محل اقامت که برای کودک بدون همراه یا جدا شده یا کودک با والدین مناسب‌ترین باشد، مطابق با دستورالعمل‌های مراقبت‌های جایگزین برای کودکان، ارزیابی مورد به مورد بهترین منافع را انجام دهند.۸ در آن فرایند، راه حل‌های مراقبتی مبتنی بر جامعهٔ کودگ باید در اولویت باشد. هر اقدامی که آزادی کودک را جهت حمایت از او محدود می‌کند، از جمله قرار دادن در محل اقامت امن، باید شرایط زیر را شامل شود: در محدوده سیستم حمایت از کودک با همان استانداردها و ضمانت‌ها اجرا شود؛ شدیداً مشروع و متناسب با هدف حمایت از کودک از آسیب رساندن به خود و دیگران باشد؛ بخشی از برنامه مراقبت جامع باشد؛ و از بخش مربوط به سیاست‌‌ها، عملکردها و مسئولان اِعمال قانون مهاجرت، مجزا باشد. (ز) در مواردی که احتمال اخراج خانواده‌های مهاجر، به علت وضعیت مهاجرت آن‌ها وجود دارد، جهت سنجش تاثیر اخراج برحقوق و رشد کودکان، از جمله سلامت روانی آن‌ها، ارزیابی‌های لازم را برای تعیین بهترین منافع کودک انجام دهند؛(ح) اطمینان حاصل کنند که کودکان به سرعت در مراکز کنترل‌ مرزی و سایر مراحل کنترل مهاجرت در حوزه کشور مورد شناسایی قرار می‌گیرند و با هرکسی که ادعا ‌کند کودک است، با روش منابسب برای کودک رفتار می‌شود، به سرعت به مقامات حمایت از کودکان و سایر خدمات مربوطه ارجاع داده می‌شوند و در صورتی که بدون همراه یا جدا شده هستند برای آن‌ها سرپرست تعیین می‌شود؛(ت) در زمینه اجرایی کردن اصل بهترین منافع کودک برای کودکان مهاجر، از جمله کودکان در مسیر عبور، و ایجاد سازوکارهایی برای نظارت بر اجرای مناسب آن در عمل، راهنمایی‌های لازم را به همه مقامات مربوطه، ارائه دهند؛ (ی) با هدف شناسایی و استفاده از راه حل‌های جامع، امن و پایدار۹، از جمله ادغام بیشتر و اسکان در کشور محل اقامت فعلی، بازگشت به کشور مبدأ یا اسکان مجدد در یک کشور سوم در خصوص کودکان بدون همراه و کودکانِ با خانواده، فرایند تعیین بهترین منافع کودک را ایجاد و اجرا کنند. چنین راهکارهایی ممکن است شامل گزینه‌های میان‌مدت بوده و تضمین کنند که امکان دسترسی کودکان و خانواده‌ها به وضعیت اقامتی امن، در راستای بهترین منافع کودک وجود دارد. دستورالعمل‌های تعیین بهترین منافع باید توسط مقامات حمایت از کودک در سیستم‌های حمایت از کودک هدایت شود. راه حل‌ها و برنامه‌های احتمالی باید مطابق با مفاد اظهار‌نظرعمومی شماره ۱۲ کمیته حقوق کودک، در ارتباط با حق کودک در شنیده‌شدن نظرات او، با کودک، به شیوه‌ی دوستدار کودک و مناسب برای او، مورد بحث و توسعه قرار گیرد؛(ک) اگر مشخص شود که بازگردان کودک در راستای بهترین منافع اوست، باید یک برنامه خاص برای آن کودک، و در صورت امکان همراه با خود او، برای ادغام مجدد او به صورت پایدار، تهیه شود. کمیته‌ها تأکید می‌کنند که کشورهایی که در مبدأ، مسیر‌ عبور، مقصد و بازگشت کودکان قرار دارند، باید چارچوب جامعی را، با منابع اختصاصی مورد نیاز، برای اجرای سیاست‌ها و سازوکار‌های جامع مربوط به هماهنگی‌های بین سازمانی ایجاد کنند. در مواردی که کودکان به کشور‌های مبدأ یا کشورهای سوم باز گردانده می‌شوند، چنین چارچوب‌هایی باید از ادغام مجدد آن‌ها، از طریق یک رویکرد مبتنی بر حقوق، از جمله اقدامات حمایت فوری و راه حل‌های بلندمدت، به ویژه دسترسی مؤثر به آموزش، سلامت، حمایت روانی-اجتماعی، زندگی خانوادگی، شمولیت اجتماعی، دسترسی به عدالت و حمایت از همه ی انواع خشونت، اطمینان حاصل کنند. در تمام این شرایط، باید انجام پی‌گیری‌های با کیفیت بالا و مبتنی بر حقوق کودک، با تمام مقامات درگیر در این فرآیند، از جمله ‌مقام‌های نظارت و ارزیابیِ مستقل، تضمین شود. کمیته‌ها تأکید می‌کنند که اقدامات بازگشت و ادغام مجدد باید از منظر حقوق کودک برای زندگی، بقا و رشد کودک، اقدامات پایداری باشند.
#
  1. کشورهای عضو در مطابقت با ماده ۳ کنوانسیون حقوق کودک موظفند اطمینان حاصل کنند که هر تصمیم برای بازگشت کودک به کشور مبدأ، بر مبنای ملاحظات اثبات شده مورد به مورد و متعاقب اقدامات قانونی مناسب، از جمله ارزیابی فردیِ مستدل و تعیین بهترین منافع کودک بوده‌است. این روش باید تضمین کند که کودک پس از بازگشت، در امنیت بوده و از حمایت و حقوق مناسب برخوردار خواهد بود. ملاحظاتی مانند موارد مربوط به کنترل عمومی مهاجرت، نمی‌تواند ملاحظات بهترین منافع را نادیده بگیرد. کمیته‌ها تأکید می‌کنند که بازگشت، تنها یکی از راه حل‌های پایدار برای کودکان بدون همراه و جدا شده و کودکان با خانواده‌هایشان است. راه حل‌های دیگر شامل ادغام در کشورهای محل اقامت - به طور موقت یا دائمی - با توجه به شرایط هر کودک، اسکان مجدد در یک کشور سوم، به عنوان مثال، براساس امکان احیای خانواده یا سایر راه حل‌هایی که می‌تواند با بررسی مورد به مورد و با ارجاع به ساز و کارهای مفید موجود، مانند کنوانسیون قلمرو قضایی، قانون قابل اجرا، شناسایی، اجرا و همکاری در رابطه با مسئولیت والدین و اقدامات حمایت از کودکان، باید شناسایی شود.
#

ج. حق شنیده شدن، بیان نظرات و مشارکت (ماده ۱۲ کنوانسیون حقوق کودک)

#
  1. ماده ۱۲ کنوانسیون حقوق کودک با فراهم کردن امکان بیان آزادانه دیدگاه‌های کودک، با توجه کافی به سن، بلوغ و ظرفیت در حال رشد او، بر اهمیت مشارکت کودکان تاکید می‌کند.
#
  1. کمیته حقوق کودک در اظهار‌نظرعمومی شماره ۱۲، تأکید می‌کند که برای تضمین حق شنیده شدن کودک در شرایط مهاجرت بین المللی، اقدامات کافی باید صورت گیرد، زیرا کودکی که وارد کشوری می‌شود، ممکن است به ویژه در وضعیت آسیب‌پذیر و محرومیت قرار گیرد.۱۰ به همین علت، ضروری است که حق آن‌ها برای بیان دیدگاه‌هایشان در مورد تمام جنبه‌های تاثیر گذار بر زندگیشان اجرا شود، از جمله به عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از مهاجرت و مراحل پناهجویی، و نیز دادن اهمیت لازم به به دیدگاه‌های آن‌ها. کودکان ممکن است پروژه‌های مهاجرت خود و انگیزه‌های مهاجرتی خود را داشته باشند، از این رو سیاست‌ها و تصمیمات، بدون مشارکت آن‌ها نمی توانند مؤثر و مناسب باشند. کمیته همچنین تأکید می‌کند که تمام اطلاعات مربوطه، از جمله اطلاعت مربوط به حقوق کودکان، خدمات موجود، وسایل ارتباطی، ساز و کارهای شکایات، فرآیند‌های مهاجرت و پناهجویی و پیامدهای آن‌ها، باید به کودکان ارائه شود. اطلاعات باید به زبان خود کودک، به موقع و به شیوه‌ای مناسب و متناسب با سن کودک ارائه شود تا صدای آن‌ها شنیده شده و در روند رسیدگی، به آن توجه شود.۱۱
#
  1. کشورهای عضو باید برای همه کودکان در بدو ورودشان به کشور، نماینده قانونی واجد شرایط، از جمله برای آن‌هایی که تحت مراقبت والدین، هستند و سرپرست آموزش دیده برای بچه‌های بدون همراه و جدا شده، به طور رایگان تعیین کنند.۱۲ دسترسی کودکان به سازوکار‌های شکایات، باید تضمین شود. در طول این فرآیند، کودکان باید از خدمات مترجم به منظور بیان دیدگاه‌های خود، به طور کامل به زبان مادری خود و/ یا حمایت کسی که با پیشینه‌های قومی، مذهبی و فرهنگی کودک آشنا باشد، برخوردار باشند. این متخصصان باید در مورد نیازهای ویژه کودکان در شرایط مهاجرت بین المللی، از جمله جنبه‌های فرهنگی، مذهبی و دیگر جنبه‌های چند لایه، آموزش ببینند.
#
  1. کشورهای عضو باید تمام اقدامات لازم را برای ترویج و تسهیل کامل مشارکت کودکان انجام دهند، از جمله فراهم کردن فرصت شنیده شدن نظرات آن‌ها، در رسیدگی‌های اداری و قضایی مربوط به پرونده‌های آن‌ها و یا خانواده‌هایشان که از جمله تصمیمات مربوط به مراقبت، سرپناه یا وضعیت مهاجرتی آنان را نیز شامل می‌شود. نظرات کودکان باید به طور مستقل از والدینشان شنیده شوند و شرایط فردی آن‌ها در بررسی موارد خانوادگی باید در نظر گرفته شود. ارزیابی‌های مربوط به بهترین منافع ویژه، باید در آن رسیدگی‌ها صورت گیرد و دلایل خاص کودک برای مهاجرت مورد توجه قرار گیرد. در ارتباط با رابطه قابل توجه بین حق شنیده شدن نظرات کودک و بهترین منافع او‌، کمیته حقوق کودک اظهار داشته ‌است که اگر اجزاء ماده ۱۲ رعایت نشود، ماده ۳ به درستی اِعمال نشده است. به همین ترتیب، ماده ۳ عملکرد ماده ۱۲ را تقویت می‌کند و نقش اساسی کودکان در همه تصمیمات مربوط به زندگی آن‌ها را تسهیل می‌کند.۱۳
#
  1. کشورهای عضو باید همه اقدامات لازم را برای تضمین حق کودک در شنیده شدن نظر او، در ارتباط با والدین خود، در تمام روندهای رسیدگی‌ به وضعیت مهاجرتی، در نظر بگیرند، خصوصاً در مواردی که این امکان وجود داشته باشد که تصمیم اتخاذ شده، بر حقوق کودکان تاثیر می‌گذارد، نظیر حق جدا نشدن از والدین خود، به جز زمانی که چنین جدایی در راستای بهترین منافع کودک باشد (نگاه کنید به ماده ۹ کنوانسیون حقوق کودک).
#
  1. کشورهای عضو باید اقدامات لازم، جهت تسهیل مشارکت همه کودکان در شرایط مهاجرت بین المللی را در طراحی، اجرا، نظارت و ارزیابی سیاست‌هایی که ممکن است به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر کودکان، به صورت فردی یا گروهی، از جمله در زمینه‌های سیاست‌های اجتماعی و خدمات اجتماعی تاثیر بگذارد، اتخاذ کنند. ابتکاراتی برای آماده کردن دختران و کودکان ترنسجندر، برای مشارکت فعال، مؤثر و برابر با پسران، در تمام سطوح رهبری اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی باید انجام شود. در کشورهای مبدأ، مشارکت کودکان در توسعه سیاست‌های مربوط به فرآیندها، با هدف پرداختن به عوامل مهاجرت کودکان و/ یا والدین آن‌ها و ایجاد سیاست‌هایی در این زمینه بسیار مهم است. علاوه بر این، کشورها باید اقداماتی را با هدف توانمند کردن کودکانِ متأثر از مهاجرت بین المللی اتخاذ کنند تا آنان بتوانند در سطوح مختلف، از طریق، مشاوره‌ها، همکاری‌ها و ابتکارات تحت رهبری کودکان مشارکت کنند، و نیز با این هدف که اطمینان حاصل کنند که سازمان‌های جامعه مدنی، از جمله انجمن‌های کودکان و سازمان‌های با رهبری کودکان، می‌توانند به طور مؤثر در بحث سیاست‌ها وفرآیندهای مربوط به کودکان در شرایط مهاجرت بین المللی، در سطح محلی، ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی شرکت کنند. هر گونه محدودیتی که سر راه آزادی کودکان برای فعالیت‌های مربوط به انجمن‌ها باشد، از جمله محدودیت‌هایی که برای تأسیس قانونی انجمن‌ها وجود دارد، باید رفع شود.
#

د. حق زندگی، زنده ماندن و رشد (ماده ۹ کنوانسیون بین‌المللی حمایت از حقوق تمام کارگران مهاجر و اعضای خانواده‌هایشان؛ ماده ۶ کنوانسیون حقوق کودک)

#
  1. ماده ۶ كنوانسيون حقوق كودك، تعهدات كشورهاي عضو، به منظور حصول اطمينان از حق زندگي، بقاء و رشد كودك، از جمله رشد جنبه‌های جسمی، روحي، اخلاقي، معنوي و اجتماعي او را برجسته می‌کند.۱۴ ​​در هر مرحله از روند مهاجرت،، به علت خشونتِ منتج از جرائم سازمان یافته، خشونت در اردوگاه‌ها، عملیات مربوط به راندن آن‌ها به عقب، یا جلوگیری از پیشروی آن‌ها، استفاده بیش از حدِ از زور، توسط مقامات مرزی، امتناع از فراهم کردن امکانات برای نجات آن‌ها، یا شرایط سخت سفر، و دسترسی محدود به خدمات اساسی، حق زندگی و بقای کودکان در خطر است. کودکان بدون همراه و جدا شده ممکن است آسیب‌پذیری بیشتری داشته باشند و بیشتر در معرض خطراتی مانند خشونت مبتنی بر جنسیت، خشونت جنسی و دیگر انواع خشونت و قاچاق برای استثمار جنسی یا تجارت، قرار گیرند. کودکانی که با خانواده‌های خود سفر می‌کنند اغلب شاهد خشونت بوده و آن را تجربه می‌کنند. در حالی که مهاجرت می‌تواند فرصت‌هایی برای بهبود شرایط زندگی و فرار از سوء استفاده‌ها فراهم آورد، روند مهاجرت می‌تواند خطراتی از جمله آسیب‌های فیزیکی، آسیب‌های روانشناختی، به حاشیه رانده شدن، تبعیض، سوءاستفاده جنسی و استثمار جنسی و اقتصادی، جدایی خانوادگی، حمله از طرف مأموران مهاجرتی و بازداشت، به همراه داشته باشند.۱۵ همچنین، موانعی که کودکان را از دسترسی به تحصیل، مسکن مناسب، آب و غذای سالم کافی و یا خدمات بهداشتی محروم می‌کند، می‌تواند بر رشد فیزیکی، روانی، معنوی، اخلاقی و اجتماعی کودکان مهاجر و فرزندان افراد مهاجر، تاثیر منفی داشته باشد.
#

۴۱.کمیته‌ها تصدیق می‌کنند که نبود شبکه‌های منظم و امنِ مهاجرت برای کودکان و خانواده‌ها، کودکان را در معرض تهدیدات جانی قرار داده و آن‌ها را به انجام سفرهای بسیار خطرناکی وادارمی‌کند. همین امر برای اقدامات کنترل و نظارت مرزی هم صادق است که به جای تمرکز بر فراهم کردن امکانات تسهیل و هدایت حرکت، به سرکوب‌ بیشتر، از جمله اقدام به بازداشت و اخراج، عدم فراهم کردن فرصت‌های احیای خانواده، و عدم فراهم کردن روش‌های برقراری نظم، می‌پردازد.

#
  1. به نظر کمیته‌ها، تعهدات کشورهای عضو طبق ماده ۶ کنوانسیونِ حقوق کودک و ماده ۹ کنوانسیون بین‌المللی حمایت از حقوق تمامی کارگران مهاجر و اعضای خانواده‌های آن‌ها، شامل حداکثر امکان پیشگیری و کاهشِ خطرات مربوط به مهاجرت می‌شود که کودکان با آن مواجه می‌شوند، و ممکن است حق زندگی، بقا و رشد کودک را به خطر بیاندازد. به ویژه، کشورهای مسیرحرکت و مقصد، باید توجه ویژه‌ای به حمایت از کودکان بدون مدارک، چه بدون همراه یا جدا شده باشند و چه همراه با خانواده‌های خود، کودکان پناهجو، کودکان بی‌تابعیت و کودکان قربانی جرایم سازمان یافته بین‌المللی، از جمله قاچاق ، فروش کودکان، استثمار جنسی تجاری و ازدواج کودکان مبذول دارند. کشورها همچنین باید شرایط خطرناک خاصی که کودکان مهاجر بر اساس جنسیت و سایر عواملی نظیر فقر، قومیت، معلولیت، مذهب، گرایش جنسی، هویت جنسیتی و مسائل دیگر مربوط به جنسیت با آن مواجه می‌شوند که آسیب‌پذیری آن‌ها را نسبت به سوء استفاده جنسی، استثمار، خشونت، و سایر موارد نقض حقوق بشر تشدید می‌کند، در سراسر کل فرایند مهاجرت در نظر داشته باشند. سیاست‌ها و اقدامات خاصی باید انجام شود، از جمله دسترسی به راهکارهای امن قضایی و غیرقضاییِ جبران خسارت، که دوستدار کودک و مناسب جنسیت کودک باشد، در جهت حمایت کامل از کودکان و کمک به آن‌ها، با هدف توانمند کردن آن‌ها در ادامه دادن به زندگی خود به عنوان کودکانی که حقوقشان مورد احترام و حمایت بوده و به طور کامل تأمین می‌شود.
#
  1. کمیته‌ها ارتباط بین مواد ۲، ۶ و ۲۷ (۱) کنوانسیون حقوق کودک را تأیید می‌کنند؛ کشورهای عضو، باید اطمینان حاصل کنند که کودکان در محدوده مهاجرت بین المللی، صرف نظر از وضعیت آن‌ها یا والدینشان، دارای استانداردهای زندگی مناسب برای رشد جسمی، روحی، معنوی و اخلاقی خود هستند.
#
  1. کمیته‌ها نگران هستند که سیاست‌ها یا شیوه‌هایی که حقوق اساسی، از جمله حق کار و سایر حقوق اجتماعی را برای مهاجران بالغ، به علت ملیت، بی‌تابعیتی، منشاء قومی یا وضعیت مهاجرت رد یا محدود می‌کنند، ممکن است به طور مستقیم یا غیر مستقیم بر حق زندگی، زنده ماندن و رشد کودکان تاثیر داشته باشند. چنین سیاست‌هایی همچنین مانع طراحی سیاست‌های جامع مهاجرت و تلاش‌ برای وارد کردن مهاجرت به جریان اصلی سیاست‌هایِ توسعه می‌شود. بنابراین، مطابق با ماده ۱۸ کنوانسیون حقوق کودک، کشورهای عضو باید اطمینان حاصل کنند که رشد کودکان و بهترین منافع آن‌ها، هنگام تصمیم‌گیری در مورد سیاست‌ها و تصمیمات مربوط به تنظیم دسترسی والدین آن‌ها به حقوق اجتماعی، صرف نظر از وضعیت مهاجرت آن‌ها، به طور کامل مورد توجه قرار می‌گیرد. به همین ترتیب، زمانی که کشورها، به صورت کلی یا جداگانه، از طریق اجرای ساز و کارهای برقراری نظم، به عنوان ابزاری برای ارتقای ادغام و جلوگیری از استثمار و به حاشیه‌ رانده شدن کوکان مهاجر و خانواده‌های آنان، به وضعیت مهاجرانی که به طور غیرمنظم مستقر شده‌اند می‌پردازد، حقوق کودکان برای رشد و بهترین منافع آن‌ها باید مورد توجه کافی قرار گیرد.
#

ه. عدم اخراج، ممنوعیت اخراج جمعی (مواد ۹، ۱۰ و ۲۲ کنوانسیون بین‌المللی حمایت از حقوق کارگران مهاجر و اعضای خانواده‌هایشان؛ مواد ۶، ۲۲ و ۳۷ کنوانسیون حقوق کودک )

#
  1. دولت‌های عضو باید تعهدات عدم اخراج منتج از از قوانین بین‌المللی حقوق بشر، حقوق بین المللی بشردوستانه، پناهندگان و حقوق بین‌المللی عرفی را رعایت کنند.۱۶ کمیته‌ها تأکید می‌کنند که اصل عدم اخراج از سوی سازمان‌های بین‌المللی حقوق بشر، دادگاه‌های حقوق بشرِ منطقه‌ای و دادگاه‌های ملی به عنوان تضمین بی‌ چون و چرایِ تعهدات ناشی از احترام، حمایت و تحقق حقوق بشر، تفسیر شده است. این اصل (عدم اخراج) مانع از این می‌شود که کشورها افراد را، صرف نظر از وضعیت مهاجرت، ملیت، پناهندگی و یا وضعیت دیگر، از قلمرو خود اخراج کنند، اگر آن‌ها در صورت بازگشت در معرض آزار و اذیت، شکنجه، نقض شدید حقوق بشر و سایر آسیب‌های جبران ناپذیر قرار ‌گیرند.
#
  1. کمیته‌ها نگران هستند که برخی از کشورهای عضو، اصل عدم اخراج را با یک تعریف ناقص به رسمیت شناخته‌اند. کمیته‌ها اشاره کرده اند که دولت‌ها نباید از پذیرفتن یک کودک در مرز امتناع کنند و یا او را به کشوری برگردانند که این باور مستدل وجود دارد که در آن کشور خطر آسیب‌های جبران‌ناپذیری، همچون خطراتی که ذیل ماده ۶ (۱) و ۳۷ کنوانسیون حقوق کودک آمده‌است، که البته به هیچ وجه محدود به این‌ نمی‌شود، برای کودک وجود دارد، چه کشوری که قرار است بازگشت به آن صورت گیرد یا هر کشوری که ممکن است کودک در نهایت به آن بازگردانده شود. چه نقض جدی حقوق بشر از طرف عوامل غیردولتی صورت گرفته باشد، چه مستقیم از طرف دولت، یا پیامد غیرمستقیم اقدام یا عدم اقدام دولت باشد، این تعهدات عدم اخراج همچنان پابرجا خواهد بود.
#
  1. کمیته‌ها یاد‌اور می‌شوند که ماده ۲۲ (۱) کنوانسیون بین‌المللی حمایت از حقوق کارگران مهاجر و اعضای خانواده آن‌ها و دیگر ابزار حقوق بشری منطقه‌ای و بین‌المللی، اخراج جمعی را ممنوع کرده که مقرر می‌کند هر موردی که در نهایت ممکن است منجر به اخراج شود، جهت حصول اطمینان از اجرای مؤثر تضمین‌های قانونی و حق دسترسی به عدالت، به طور جداگانه بررسی و تصمیم‌گیری شود. کشورهای عضو باید تمامی اقدامات لازم را جهت جلوگیری از اخراج جمعی کودکان و خانواده‌های مهاجر اتخاذ کنند.
#

چهارم. همکاری بین‌المللی

#
  1. به منظور تضمین حقوق همه کودکان در شرایط مهاجرت بین المللی، با در نظر گرفتن راهنمایی‌هایی موجود در این اظهار‌نظرعمومی مشترک، کمیته‌ها تأکید می‌کنند که تفسیر جامع از این کنوانسیون‌ها باید کشورهای عضو را به سمت توسعه همکاری دوجانبه، منطقه‌ای و جهانی سوق دهد.
#
  1. کمیته‌ها اهمیت هماهنگی تلاش‌ها در میان کشورهای مبدأ، مسیر عبور، مقصد و بازگشت و نقش و مسئولیت‌های آن‌ها، در رسیدگی به نیازهای کودکان در شرایط مهاجرت بین المللی و تضمین حقوق آن‌ها، با اولویت دادن به بهترین منافع کودک را به رسمیت می‌شناسند.
#
  1. کمیته‌ها مجدداً تأکید می‌کنند که در همه توافق‌نامه‌های همکاری‌های بین‌المللی، منطقه‌ای یا دو جانبه در زمینه مدیریت مرزی و مدیریت مهاجرت، تأثیر چنین توافقاتی بر حقوق کودکان باید مورد توجه قرار گیرد و سازگاری لازم برای حمایت از حقوق کودک ایجاد شود. کمیته‌ها از افزایش توافق‌نامه‌های همکاری‌های دوجانبه یا چند جانبه، که بر محدود کردن مهاجرت تمرکز می‌کند و تأثیر منفی بر حقوق کودکان دارند، ابراز نگرانی کرده، و به جای آن خواستار همکاری‌هایی هستند که مهاجرت امن و قانونی را با احترام کامل به حقوق بشر تسهیل می‌کنند.
#
  1. کشورهای عضو باید از همکاری‌های فنی که از سوی جامعه بین‌المللی، از جمله نهادها و آژانس‌های سازمان ملل و سازمان‌های منطقه‌ای، برای اجرای سیاست‌های مهاجرت مربوط به کودکان، ارائه می‌شود، مطابق با اظهار‌نظرعمومی مشترک فعلی، بهره مند شوند.
#

پنجم. انتشار و استفاده ازاظهار نظر عمومی مشترک و ارائه گزارش

#
  1. دولت‌های عضو باید به طور وسیع، اظهار‌نظرعمومی مشترک حاضر را در اختیار همه ذینفعان، به ویژه پارلمان، مقامات دولتی، از جمله مقامات و کارکنان محافظت از کودکان و مقامات امور مهاجرتی و قوه قضائیه در همه سطوح ملی، منطقه‌ای و محلی، قرار دهند. این اظهار نظر باید به همه کودکان و تمام متخصصان و ذینفعان مربوطه، از جمله افرادی که برای کودکان و با آن‌ها کار می‌کنند (یعنی قضات، وکلا، پلیس و سایر نهادهای اجرای قانون، معلمان، سرپرستان، مددکاران اجتماعی، کارکنان موسسات رفاهی عمومی یا خصوصی و پناهگاه‌ها و ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی)، رسانه‌ها و جامعه مدنی شناسانده شود.
#
  1. اظهار‌نظرعمومی مشترک فعلی باید به زبان‌های مربوطه ترجمه شود، و نسخه‌ها و شکل‌های دوستدار کودک آن و مناسب برای افراد دارای معلولیت باید در دسترس باشند. کنفرانس‌ها، سمینارها، کارگاه‌ها و رویدادهای دیگر باید برگزار شود تا شیوه‌های مطلوب، در مورد چگونگی اجرای آن به بهترین نحو به اشتراک گذاشته شود. همچنین باید در برنامه‌های آموزش رسمی قبل و حینِ خدمت، برای همه متخصصان مربوطه و به خصوص کارکنان فنی و همچنین مقامات حمایت از کودکان و مقامات مهاجرت و کارکنان گنجانده شود و نیز باید در اختیار همه مؤسسات حقوق بشری ملی و محلی و سایر سازمان‌های مدنی حقوق بشر قرار گیرد.
#
  1. کشورهای عضو باید در گزارش‌های دوره‌ای خود، طبق ماده ۷۳ کنوانسیون بین‌المللی حمایت از حقوق همه کارگران مهاجر و اعضای خانواده آن‌ها، و ماده ۴۴ کنوانسیون حقوق کودک، در مورد اقداماتی که براساس مفاد اظهارنظر عمومی مشترک فعلی انجام داده‌اند و پیامد آن اقدامات، اطلاعات لازم را ارا‌ئه دهند.
#

ششم. تصویب کنوانسیون‌ها یا الحاق و حق شرط

#
  1. کشورهایی که هنوز این کار را انجام نداده اند، تشویق می‌شوند تا اسناد زیر را تصویب کرده یا به آن‌ها بپیوندند:(الف) کنوانسیون بین‌المللی حمایت از حقوق تمام کارگران مهاجر و اعضای خانواده آن‌ها، از جمله با اعلامیه‌های الزام آور تحت ماده‌های ۷۶ و ۷۷؛(ب) کنوانسیون حقوق کودک؛(c) پروتکل اختیاری کنوانسیون حقوق کودک در فروش کودکان، فحشا و پورنوگرافی کودکان؛(د) پروتکل اختیاری کنوانسیون حقوق کودک در مورد دخالت کودکان در درگیری‌های مسلحانه؛(ه) پروتکل اختیاری کنوانسیون حقوق کودک در مورد آیین شکایات
#
  1. کشورهای عضو، با تضمین تحقق کامل حقوق کودکان در شرایط مهاجرت بین المللی طبق هر دو کنوانسیون، تشویق می‌شوند که حق‌شرط‌هایی که زمان تصویب یا الحاق وارد کرده‌اند را بررسی، اصلاح یا لغو کنند.
#

پی‌نوشت‌ها

#

١ www.ohchr.org/EN/HRBodies/CRC/Pages/Discussion2012.aspx. ٢ www.ohchr.org/Documents/HRBodies/CMW/Recommended-principle_EN.pdf. ٣ قطعنامه شماره ۱/۷۱ مجمع عمومی، پاراگراف ۳۲. ٤ اظهار‌نظرعمومی شماره ۶ کنوانسیون حقوق کودک، پاراگراف ۱۲ را ملاحظه کنید. ٥ اظهار‌نظرعمومی شماره ۶، پاراگراف ۱۸ کمیته حقوق کودک را ملاحظه کنید. ٦ همان.، پاراگراف ۷۰. ٧ کمیته حقوق کودک، گزارش روز بحث عمومی ۲۰۱۲ در مورد حقوق همه کودکان در شرایط مهاجرت بین المللی را ملاحظه کنید، پاراگراف ۷۳-۷۴. 73-74. Available from www.ohchr.org/Documents/HRBodies/CRC/Discussions/2012/DGD2012ReportAndRecommendatio ns.pdf. ٨ قطعنامه ۱۴۲/۶۴ مجمع عمومی، ضمیمه. ٩ یک راه حل جامع، امن و پایدار آن است که تا حد امکان بتواند به بهترین منافع و رفاه کودکان در درازمدت کمک کند و از این نظر پایدار و امن باشد. نتیجه باید هدفش آن باشد تا اطمینان حاصل شود که کودک قادر است تا بزرگسالی در محیطی رشد کند که نیازها و حقوقش، همانگونه که در کنوانسیون حقوق کودک تعریف شده است، برآورده می‌شود. ١٠ اظهار‌نظرعمومی شماره ۱۲، پاراگراف ۱۲۳ کمیته حقوق کودک را ملاحظه کنید. ١١ همان.، پاراگراف ۱۲۴. ١٢ همان.، پاراگراف‌های ۱۲۳-۱۲۴. ١٣ همان، پاراگراف ۷۴. ١٤ اظهار‌نظرعمومی شماره ۵ (۲۰۰۳) کمیته حقوق کودک در مورد اقدامات کلی اجرای کنوانسیون، پاراگراف ۱۲ را ملاحظه کنید. ١٥ اظهار‌نظرعمومی شماره ۲۰ (۲۰۱۶) کمیته حقوق کودک در مورد اجرای حقوق کودک در دوران بزرگسالی، پارگراف ۷۶ را ملاحظه کنید. ١٦ ماده ۳۳ کنوانسیون ۱۹۵۱ مربوط به وضعیت پناهندگان، ماده ۳ کنوانسیون منع شکنجه و سایر رفتارها یا مجازات بی رحمانه، غیر انسانی یا تحقیر آمیز، و ماده ۱۶ کنوانسیون بین‌المللی حمایت از همه افراد در مقابل ناپدید شدن اجباری. ١٧ اظهار‌نظرعمومی شماره ۶ کمیته حمایت از کلیه کارگران مهاجر و اعضای خانواده آن‌ها، پاراگراف ۲۷ و اظهار‌نظرعمومی شماره ۲ (۲۰۱۳) در مورد کارگران مهاجر در وضعیت غیرقانونی و اعضای خانواده آن‌ها، پاراگراف ۵۰ را ملاحظه کنید.