حق کودک بر شنیده شدن

ماده ۱۲ کنوانسیون حقوق کودک مقرر می کند:۱. كشورهاي‌ طرف‌ كنوانسيون‌ تضمين‌ خواهند كرد كودكي‌ كه‌ قادر به‌ شكل‌ دادن‌ به‌ عقايد خود مي‌باشد، بتواند اين‌ عقايد را آزادانه‌ درباره‌ تمام‌ موضوعاتي‌ كه‌ مربوط‌ به‌ وي‌ مي‌شود ابراز كند. به‌ نظرات‌ كودك‌ مطابق‌ با سن‌ و بلوغ‌ وي‌ بها داده‌ شود.۲. بدين‌ منظور، خصوصاً براي‌ كودك‌ فرصتهايي‌ فراهم‌ آورده‌ شود تا بتواند در هر يك‌ از مراحل‌ دادرسي‌ اجرائي‌ و قضايي‌ مربوط‌ به‌ وي‌ به‌ طور مستقيم‌ يا از طريق‌ يك‌ نماينده‌ يا شخصي‌ مناسب‌ به‌ طريقي‌ كه‌ مطابق‌ با مقررات‌ اجرائي‌ قوانين‌ ملي‌ باشد، ابراز عقيده‌ نمايد.

۱.ماده ۱۲ کنوانسیون حقوق کودک (کنوانسیون) یک مقرره منحصر به فرد در یک معاهده حقوق بشری است؛ به وضعیت قانونی و اجتماعی کودکان، که از یک سو از استقلال کامل بزرگسالان برخوردار نیستند، و از سوی دیگر، موضوع حقوق هستند ، می پردازد. پاراگراف ۱ تضمین می کند که هر کودک بتواند دیدگاه های خود را شکل داده، حق بیان آزادانه آن دیدگاهها را در تمام مسائل تاثیر گذار بر کودک داشته باشد و دیدگاه های کودک با توجه به سن و بلوغ او مورد توجه قرار گیرد. در پاراگراف ۲ به طور مشخص بیان می کند که کودک در هرگونه رسیدگی قضایی یا اداری که بر او تاثیر می گذارد، حق برخورداری از حق شنیده شدن را دارد.

2. حق همه کودکان بر شنیده شدن و جدی گرفتن آنها یکی از ارزش های اساسی کنوانسیون است. کمیته حقوق کودک (کمیته) ماده ۱۲ را به عنوان یکی از چهار اصل کلی کنوانسیون شناسایی کرده است؛ دیگر أصول عبارتند از حق عدم تبعیض، حق زندگی و توسعه و توجه اولیه به بهترین منافع کودک، که این واقعیت را برجسته می کند که این ماده نه تنها یک حق را ایجاد می کند، بلکه باید در تفسیر و اجرای حقوق دیگر نیز مورد توجه قرار گیرد.

3. از زمان تصویب این کنوانسیون در سال ۱۹۸۹، پیشرفت قابل توجهی در سطح محلی، ملی، منطقه ای و جهانی در توسعه قوانین، سیاست ها و روش هایی برای ترویج اجرای ماده ۱۲ به دست آمده است. در سال های اخیر عملکردی به طور گسترده به عنوان «مشارکت» ظهور پیدا کرده است، اگر چه این اصطلاح در متن ماده ۱۲ نیامده است. این اصطلاح تکامل یافته است و اکنون به طور گسترده ای برای توصیف فرایندهای در حال انجام که شامل تبادل اطلاعات و گفتگو بین کودکان و بزرگسالان مبتنی بر احترام متقابل است، و در آن کودکان می توانند یاد بگیرند که چگونه دیدگاه های آنها و بزرگسالان به حساب آمده و نتیجه چنین فرایندهایی را شکل می دهند.

4. کشورهای عضو بر تعهد خود در مورد تحقق ماده ۱۲ در جلسه ویژه بیست و هشتم مجمع عمومی در مورد کودکان در سال ۲۰۰۲ تأیید می کنند.^۱ اما کمیته یادآور می شود که در اکثر جوامع در سراسر جهان، اجرای حق کودک برای بیان دیدگاه وی در مورد طیف گسترده ای از مسائل که او را تحت تاثیر قرار می دهد و حق در نظر گرفته شدن این دیدگاه ها، همچنان با موانع بسیاری از رفتارها و نگرش های طولانی مدت و موانع سیاسی و اقتصادی مواجهه است. در حالی که بسیاری از کودکان با مشکلات مواجه هستند، کمیته به ویژه مشخص می کند گروه های خاصی از کودکان، از جمله پسران و دختران جوان، و همچنین کودکان متعلق به گروه های حاشیه نشین و محروم، با موانع خاصی در تحقق حقوقشان مواجه هستند. کمیته همچنان نگران کیفیت بسیاری از شیوه های موجود است. درک بهتر از اینکه ماده ۱۲ چیست و چطور آن را به طور کامل برای هر کودک می توان اجرا کرد، ضرورت دارد.

5. در سال ۲۰۰۶، کمیته یک روز بحث عمومی درباره حق کودک برای شنیده شدن به منظور بررسی معنی و اهمیت ماده ۱۲، ارتباط آن با مواد دیگر و شکاف ها، شیوه های خوب و مسائل در اولویت که برای بهبود بهره مندی از این حقوق باید مورد توجه قرار گیرد، برگزار کرد. اظهار نظر عمومی حاضر از مبادله اطلاعات آن روز، از جمله با کودکان، تجربه کمیته از بررسی گزارش کشورهای عضو، و تجربه و تخصص بسیار مهم ترجمه حق مندرج در ماده ۱۲ در اقدام دولت ها، سازمان های غیر دولتی ، سازمان های اجتماعی، ارگان های توسعه، و خود کودکان، به وجود آمده است.

6. اظهار نظر عمومی حاضر ابتدا یک تحلیل قانونی از دو پاراگراف ماده ۱۲ ارائه می دهد و سپس الزامات لازم برای شناسایی کامل این حق، از جمله در مراحل قضایی و اداری به طور خاص (بخش الف) را توضیح می دهد. در بخش ب، ارتباط ماده ۱۲ با سه اصل دیگر کنوانسیون و همچنین ارتباط آن با مواد دیگر، مورد بحث قرار خواهد گرفت. الزامات و تأثیر حق کودک بر شنیده شدن در شرایط و تنظیمات مختلف، در بخش ج توضیح داده شده است. بخش د الزامات اساسی برای اجرای این حق را بیان می کند و نتیجه گیری ها در بخش الف ارائه شده است.

7. کمیته توصیه می کند که دولت های عضو اظهار نظر عمومی حاضر را به طور گسترده بین دولت و ادارات و همچنین کودکان و جامعه مدنی منتشر کنند. این امر ترجمه آن به زبان های مربوطه و در دسترس قرار دادن نسخه های متناسب برای کودکان، برگزاری کارهای آموزشی و سمینارها برای بحث در مورد پیامدهای آن و نحوه اجرای بهتر آن و همچنین استفاده از آن در آموزش افراد حرفه ای که با کودکان و برای کودکان کار می کنند را ضروری می کند.

8. هدف کلی اظهار نظر عمومی حمایت از دولت های عضو در اجرای موثر ماده ۱۲ است. در این راستا، تلاش دارد:

• درک معنای ماده ۱۲ و پیامدهای آن برای دولت ها، ذینفعان، سازمان های غیر دولتی و جامعه به طور کلی را تقویت کند؛

• دامنه قوانین، سیاست و عمل لازم برای دستیابی به اجرای کامل ماده ۱۲ را توسعه دهد؛

• رویکردهای مثبت در اجرای ماده ۱۲ با بهره مندی از تجربه نظارتی کمیته را برجسته کند؛

• الزامات اساسی برای راه های مناسب جهت بها دادن به نظرات کودکان در همه مواردی که بر آنها تأثیر می گذارد را پیشنهاد دهد؛

9. اظهار نظر عمومی براساس تمایز کمیته بین حق شنیده شدن کودک به طور فردی و حق شنیده شدن برای گروهی از کودکان (مانند یک کلاس از دانش آموزان، کودکان در یک محله، کودکان کشور، کودکان دارای معلولیت، یا دختران) ساختار بندی شده است. این یک تمایز مرتبط است، زیرا کنوانسیون مقرر می کند که کشورهای عضو باید حق کودک به شنیده شدن را با توجه به سن و بلوغ کودک تضمین کنند (تجزیه و تحلیل قانونی زیر از پاراگراف ۱ و ۲ و ماده ۱۲ را ببینید).

10. شرایط سن و بلوغ را می توان هنگامی که یک کودک شنیده می شود و همچنین زمانی که یک گروه از کودکان دیدگاه های خود را بیان می کنند، ارزیابی کرد. ارزیابی سن و بلوغ کودک هنگامی که گروه مورد نظر جزء یک ساختار پایدار، مانند یک خانواده، یک کلاس از دانش آموزان یا ساکنین یک محله خاص است، تسهیل می شود، اما هنگامی که کودکان خود را به طور جمعی بیان می کنند، سخت تر می شود. حتی هنگام مواجهه با مشکلات در ارزیابی سن و بلوغ، کشورهای عضو باید کودکان را به عنوان یک گروه در نظر بگیرند و کمیته به شدت توصیه می کند که دولت های عضو تمام تلاش خود را برای گوش دادن و یا دنبال کردن دیدگاه های آن دسته از کودکان که به طور جمعی صحبت می کنند، به کار برند.

11. کشورهای عضو باید کودک را تشویق کنند تا یک دیدگاه آزاد شکل دهد و محیطی فراهم کنند که کودک بتواند از حق خود برای شنیده شدن استفاده کند.

12. دیدگاه های بیان شده توسط کودکان ممکن است دیدگاه ها و تجربیات مربوطه را اضافه کند و باید در تصمیم گیری، سیاست گذاری و تهیه قوانین و / یا اقدامات و همچنین ارزیابی آنها مورد توجه قرار گیرد.

13. این فرایندها معمولا «مشارکت» نامیده می شود. اعمال حق کودک یا کودکان به شنیده شدن، یک عنصر حیاتی برای چنین فرآیندهایی است. مفهوم مشارکت تاکید می کند که در نظر گرفتن کودکان نباید تنها یک عمل لحظه ای، بلکه باید نقطه شروع برای تبادل بین کودکان و بزرگسالان در توسعه سیاست ها، برنامه ها و اقدامات در تمام زمینه های مربوط به زندگی کودکان باشد.

14. در بخش الف (تحلیل قانونی) اظهار نظر عمومی، کمیته با حق یک کودک به شنیده شدن سر و کار دارد. در بخش ج (اجرای حق شنیده شدن در شرایط و موقعیت های مختلف)، کمیته حق شنیده شدن کودکان به طور فردی و گروهی را در نظر می گیرد.

15. ماده ۱۲ کنوانسیون حق هر کودک را به بیان آزادنه دیدگاه خود در همه مواردی که بر او تاثیر می گذارد، و حقوق متعاقب بها دادن به آن نظرات را با توجه به سن، و بلوغ کودک تعیین می کند. این حق تعهد قانونی روشن بر کشورهای عضو برای رسمیت شناختن این حق و تضمین اجرای آن با گوش دادن به دیدگاه های کودک و بها دادن به آنها تحمیل می کند. این تعهد مستلزم آن است که کشورهای عضو، با توجه به سیستم قضایی خاص خود، یا به طور مستقیم این حق را تضمین کنند، یا قوانینی را تصویب کرده یا اصلاح کنند که کودکان به طور کامل از این حق برخوردار شوند.

16. اگرچه کودک می تواند از این حق استفاده نکند. ابراز نظر برای کودک یک انتخاب است نه یک تعهد. کشورهای عضو باید اطمینان حاصل کنند که کودک همه اطلاعات و راهنمایی های لازم برای تصمیم گیری در راستای بهترین منافع خود را دریافت کرده است.

17. ماده ۱۲ به عنوان اصل کلی مقرر می کند که کشورهای عضو باید تلاش کنند که تفسیر و اجرای تمامی حقوق دیگر که در کنوانسیون گنجانده شده است، توسط آن هدایت شود.^۳

18. ماده ۱۲ نشان می دهد که که کودک دارنده حقوقی است که بر زندگی اش تاثیر می گذارد، نه فقط حقوقی که ناشی از آسیب پذیری او (حمایت) یا وابستگی اش به بزرگسالان است (مقررات).^۴ کنوانسیون کودک را به عنوان یک موضوع حقوق می شناسد و تصویب تقریبا جهانی این سند بین المللی توسط کشورهای عضو بر این وضعیت کودک تاکید می کند که به طور واضح در ماده ۱۲ بیان شده است.

19. پاراگراف ۱ ماده ۱۲ مقرر می کند كه كشورهاي عضو، حق كودك به بیان آزادانه عقاید خود را «تضمین خواهند کرد». «تضمین خواهند کرد» یک اصطلاح قانونی با قدرت ویژه است که جایی برای اختیار دولت های عضو نمی گذارد. بر این اساس، کشورهای عضو متعهد به انجام اقدامات مناسب برای اجرای کامل این حق برای همه کودکان هستند. این تعهد حاوی دو عنصر است تا اطمینان حاصل شود که مکانیسم هایی برای ابراز نظرات کودک در همه مواردی که بر او تاثیر می گذارد و بها دادن به آن نظرات وجود دارد.

20. دولتهای عضو باید حق شنیده شدن را برای هر کودکی که «قادر به شکل دادن به دیدگاه های خود» است، تضمین کنند. این عبارت نباید به عنوان یک محدودیت، بلکه به عنوان تعهدی برای کشورهای عضو جهت ارزیابی ظرفیت کودک برای شکل دادن به یک عقیده عینی به حداکثر ممکن محسوب شود. این بدان معنی است که کشورهای عضو نمی توانند این طور فرض کنند که کودک قادر به بیان دیدگاه های خود نیست، برعکس، کشورهای عضو باید فرض کنند که کودک توانایی شکل دادن به دیدگاه های خود را دارد و تشخیص دهند که او حق دارد آنها را بیان کند؛ بار اثبات توانایی بر عهده کودک نیست.

21. کمیته تاکید می کند که ماده ۱۲ هیچ محدودیت سنی در مورد حق فرزند برای بیان دیدگاه هایش ندارد و دولت های عضو را از معرفی محدودیت های سن در قانون و یا در عمل که حق شنیده شدن کودک در تمام مسائلی که بر او تاثیر می گذارد را محدود می کند، منع می کند. در این رابطه، کمیته موارد زیر را برجسته می کند:

• اول، در توصیه های خود پس از روز بحث عمومی در مورد اجرای حقوق کودک در اوایل کودکی در سال ۲۰۰۴، کمیته تاکید کرد که مفهوم کودک به عنوان دارنده حقوق ریشه «... در زندگی روزمره کودک از مرحله اولیه دارد».^۵ تحقیقات نشان می دهد که کودک قادر به شکل دادن به دیدگاه های خود از جوان ترین سن است، حتی زمانی که او نتواند آنها را به صورت شفاهی بیان کند.۶ در نتیجه، اجرای کامل ماده ۱۲ نیازمند شناخت و احترام به اشکال غیر کلامی ارتباطی از جمله بازی، زبان اشاره، بیان چهره و ترسیم و نقاشی است که از طریق آن کودکان بسیار جوان درک، انتخاب و ترجیحات خود را نشان دهند.

• دوم، ضروری نیست که کودک اطلاعات جامع از تمام جنبه های مسائلی که بر او تاثیر می گذارد، داشته باشد اما او باید درک کافی داشته باشد تا بتواند دیدگاه خود را نسبت به این موضوع به طور مناسب شکل دهد.

• سوم، کشورهای عضو همچنین متعهد به تضمین اجرای این حق برای کودکان مبتلا به مشکل در شنیده شدن دیدگاه های خود هستند. به عنوان مثال، کودکان دارای معلولیت باید مجهز بوده و بتوانند از هر نوع وسیله ارتباطی لازم برای تسهیل بیان دیدگاه هایشان استفاده کنند. باید تلاش های لازم برای تشخیص حق بیان دیدگاه های اقلیت ها، کودکان بومی و مهاجر و سایر کودکان که زبان اکثریت را صحبت نمی کنند، انجام شود.

• در نهایت، کشورهای عضو باید از پیامدهای منفی احتمالی انجام بی قید و شرط این حق آگاه باشند، به ویژه در مواردی که کودکان بسیار جوان درگیر هستند، یا در مواردی که کودک قربانی جرم جنایی، سوء استفاده جنسی، خشونت یا اشکال دیگر بدرفتاری بوده است. کشورهای عضو باید کلیه اقدامات لازم را انجام دهند تا اطمینان حاصل شود که حق شنیده شدن برای حصول اطمینان از حمایت کامل از کودک اجرا شده است.

22. کودک حق «آزادانه بیان آن دیدگاه ها را دارد». «آزادانه» به این معنی است که کودک بدون فشار می تواند نظرات خود را بیان کند و می تواند انتخاب کند که آیا او می خواهد حق خود را برای شنیده شدن اعمال کند یا خیر. «آزادانه» همچنین بدان معنی است که کودک نباید مورد سو استفاده قرار گیرد یا تحت تاثیر یا فشار نامناسب باشد. علاوه بر این «آزادانه» به طور ذاتی مربوط به دیدگاه «خود» کودک است: کودک حق دارد نظرات خود را بیان کند و نه نظرات دیگران را.

22. کودک حق «آزادانه بیان آن دیدگاه ها را دارد». «آزادانه» به این معنی است که کودک بدون فشار می تواند نظرات خود را بیان کند و می تواند انتخاب کند که آیا او می خواهد حق خود را برای شنیده شدن اعمال کند یا خیر. «آزادانه» همچنین بدان معنی است که کودک نباید مورد سو استفاده قرار گیرد یا تحت تاثیر یا فشار نامناسب باشد. علاوه بر این «آزادانه» به طور ذاتی مربوط به دیدگاه «خود» کودک است: کودک حق دارد نظرات خود را بیان کند و نه نظرات دیگران را.

23. کشورهای عضو باید شرایطی را برای بیان دیدگاه هایی که وضعیت فردی و اجتماعی کودک محسوب شده و محیطی را که در آن کودک به لحاظ بیان آزادنه نظرات خود إحساس احترام و امنیت داشته باشد، تضمین کنند.

24. کمیته تأکید می کند که کودک نباید بیشتر از موارد ضروری مصاحبه شود، به خصوص هنگامی که رویدادهای مضر مورد بررسی قرار می گیرند. «تحقیقات از کودک» یک فرایند دشوار است که می تواند تاثیرات روحی بر کودک داشته باشد.

25. تحقق حق کودک برای ابراز نظرات او مستلزم آن است که کودک در مورد مسائل، گزینه ها و تصمیمات احتمالی که باید گرفته شود و پیامدهای آنها توسط کسانی که مسئول تحقیق از کودک هستند و والدین یا سرپرست کودک، مطلع شود. همچنین باید کودک در مورد شرایطی که تحت آن از وی خواسته می شود که دیدگاه خود را بیان کند مطلع شود. این حق به اطلاعات ضروری است، زیرا پیش شرط تصمیمات مشخص کودک است.

26. کشورهای عضو باید اطمینان حاصل کنند که کودک قادر به بیان نظرات خود در «همه مسائل مربوط به» او است. این نشان دهنده شرط دوم این حق است: کودک باید شنیده شود در صورتی که موضوع مورد بحث بر او اثر می گذارد. این شرط اساسی باید رعایت شده و عمیقا درک شود.

27. گروه کاری باز که توسط کمیسیون حقوق بشر ایجاد شد که پیش نویس متن کنوانسیون را تهیه کرد، پیشنهاد تعریف این موضوعات را با یک لیست محدود در نظر گرفتن دیدگاه های کودک یا کودکان رد کرد. در عوض، تصميم گرفته شد که حق شنيده شدن کودک به «تمام مسائل مربوط به کودک» اشاره کند. کمیته نگران است که کودکان اغلب از حق شنیده شدن محروم می شوند، گرچه واضح است که موضوع مورد بحث بر آنها تاثیر می گذارد و آنها قادر به ابراز نظرات خود در رابطه با این موضوع هستند. در حالی که کمیته از تعریف موسع از «مسائل» حمایت می کند که شامل مسائلی هم می شود که به صراحت در کنوانسیون ذکر نشده است، بند «تاثیر بر کودک» را به رسمیت می شناسد، که به منظور روشن شدن اینکه هیچ ماموریت سیاسی در نظر گرفته نشده است، اضافه شده است. اما در عمل، از جمله اجلاس جهانی برای کودکان، نشان می دهد که تفسیر گسترده مسائلی که بر کودک و کودکان تاثیر می گذارد کمک می کند تا کودکان در فرایندهای اجتماعی جامعه در نظر گرفته شوند. بنابراین، کشورهای عضو باید به دقت دیدگاه های کودکان را هر کجا که دیدگاه آنها می تواند کیفیت راه حل ها را بهبود بخشد، بشنوند.

28. دیدگاه های کودک باید با توجه به سن و بلوغ کودک مورد توجه قرار گیرد. این بند به ظرفیت کودک که باید به منظور بها دادن به نظرات وی ارزیابی شود و یا اطلاع کودکان از نحوه ای که این دیدگاه ها بر نتایج این روند تأثیر داشته است، اشاره می کند. ماده ۱۲ تصریح می کند که صرفا گوش دادن به کودک کافی نیست؛ دیدگاه های کودک، زمانی که کودک قادر به شکل دادن دیدگاه های خود باشد، باید به طور جدی در نظر گرفته شود.

29. با الزام بها دادن به سن و بلوغ، ماده ۱۲ روشن می سازد که سن به تنهایی اهمیت دیدگاه کودک را تعیین نمی کند. سطح درک کودکان با سن بیولوژیکی آنها مرتبط نیست. تحقیقات نشان داده است که اطلاعات، تجربه، محیط زیست، انتظارات اجتماعی و فرهنگی، و سطوح حمایت، همه به توسعه توانایی های کودک برای شکل دادن یک دیدگاه کمک می کند. به همین دلیل، دیدگاه های کودک باید مورد به مورد بررسی شود.

30. بلوغ به توانایی درک و ارزیابی پیامدهای یک موضوع خاص اشاره دارد و بنابراین باید در هنگام تعیین ظرفیت فردی کودک مورد توجه قرار گیرد. تعریف بلوغ دشوار است؛ در زمینه ماده ۱۲، ظرفیت یک کودک است که نظرات خود را در مورد مسائل به صورتی معقول و مستقل بیان کند. تاثیر موضوع بر کودک نیز باید مورد توجه قرار گیرد. هر چه اثر نتیجه بر زندگی کودک بیشتر شود، ارزیابی مناسب تر از بلوغ آن کودک مرتبط تر است.

31. باید به مفهوم ظرفیت های در حال رشد کودک و راهنمایی والدین توجه شود. (به پاراگراف ۸۴ و بخش ج در زیر مراجعه کنید).

32. پاراگراف ۲ ماده ۱۲، مشخص می کند که فرصت های شنیده شدن باید به طور خاص «در هرگونه رسیدگی قضایی و اداری که کودک را تحت تاثیر قرار می دهد» ارائه شود. کمیته بر این نکته تاکید می کند که این مفاد در مورد تمام رسیدگی های قضایی تاثیر گذار بر کودکان بدون محدودیت از قبیل جدایی والدین، نگهداری، مراقبت و فرزند خواندگی، کودکانی که مشکل قانونی دارند، کودکان قربانی خشونت فیزیکی یا روحی، سوء استفاده جنسی یا جرایم دیگر، مراقبت های بهداشتی، امنیت اجتماعی، کودکان بدون همراه، کودکان پناهجو و پناهندگان و قربانیان درگیری های مسلحانه و سایر موارد اضطراری، اعمال می شود. به طور مثال پرونده های اداری شامل مواردی مانند تصمیم گیری در مورد آموزش کودکان، سلامت، محیط زیست، شرایط زندگی یا حمایت می شود. هر دو نوع رسیدگی ممکن است شامل مکانیزم های حل اختلاف جایگزین مانند میانجیگری و داوری باشد.

33. حق شنیده شدن بر هر دو رسیدگی که توسط کودک آغاز می شود، مانند شکایت علیه بدرفتاری و تجدید نظر در مورد محرومیت از تحصیل، و همچنین شکایاتی که توسط دیگران آغاز شده که بر کودک تاثیر می گذارد، مانند جدایی والدین یا فرزند خواندگی، اعمال می شود. کشورهای عضو تشویق می شوند تا اقدامات قانونی را معرفی کنند که تصمیم گیرندگان در رسیدگی های قضایی یا اداری را موظف به توضیح میزان توجه به دیدگاه های کودک و پیامدهای آن برای کودک می کند.

34. کودک نمی تواند به طور موثری شنیده شود جایی که محیط پیرامونش او را تهدید می کند، خصمانه، غیر حساس یا نامناسب برای سن او است. رسیدگی ها باید قابل دسترسی و مناسب باشند. توجه ویژه باید به ارائه و تحویل اطلاعات کودک پسند، حمایت کافی از دفاع از خود، کارکنان آموزش دیده مناسب، طراحی اتاق های دادگاه، لباس قضات و وکلا، صفحه نمایش و اتاق های جداگانه انتظار اختصاص داده شود.

35. پس از آنکه کودک تصمیم گرفت که شنیده شود، باید تصمیم بگیرد که چگونه شنیده شود: «به طور مستقیم یا از طریق نماینده یا نهاد مناسب». کمیته توصیه می کند که هر جا که امکان دارد، کودک باید فرصت داشته باشد که در هر جلسه ای مستقیما شنیده شود.

36. نماینده می تواند والدین، وکیل و یا شخص دیگری (مثلا یک مددکار اجتماعی) باشد. با این حال، باید تأکید کرد که در بسیاری از موارد (مدنی، کیفری یا اداری)، خطر تضاد منافع بین فرزند و واجد شرایط ترین نماینده او (والدین) وجود دارد. اگر شنیده شدن کودک از طریق یک نماینده انجام شود، بسیار مهم است که دیدگاه کودک به تصمیم گیرندگان ازطریق نماینده منتقل شود. روش انتخاب شده باید توسط کودک (و یا توسط مقامات مناسب در صورت لزوم) با توجه به وضعیت خاص او مشخص شود. نمایندگان باید از جنبه های مختلف روند تصمیم گیری و تجربه در کار با کودکان، دانش و درک کافی داشته باشند.

37. نماینده باید آگاه باشد که او منحصرا منافع کودک و نه منافع دیگر اشخاص (والدین)، نهادها یا سازمانها (مثلا محل های نگهداری، نهادهای اداری یا جامعه) را نمایندگی می کند. کدهای رفتاری باید برای افرادی که برای نمایندگی کودک منصوب می شوند، تعیین شود.

38. فرصت نمایندگی باید «به شیوه ای منطبق با مقررات اجرایی قوانین ملی» باشد. این بند نباید به گونه ای تفسیر شود که اجازه استفاده از مقررات اجرایی را دهد که باعث محدویت یا مانع بهره مندی از این حقوق اساسی می شود. برعکس، کشورهای عضو تشویق می شوند تا با قوانین اساسی دادرسی عادلانه، مانند حق دفاع و حق دسترسی به پرونده های خود، منطبق باشند.

39. هنگامی که قواعد دادرسی را رعایت نکنند، تصمیم دادگاه یا مقامات اداری به چالش کشیده می شود و ممکن است برگردانده شوند، تغییر پیدا کنند و یا برای بررسی قانونی بیشتر ارجاع شوند.

40. اجرای دو پاراگراف ماده ۱۲ مستلزم اتخاذ پنج مرحله جهت به رسمیت شناختن موثر حق کودک به شنیده شدن در هر زمانی است که موضوع بر کودک اثر می گذارد یا زمانی که کودک دعوت می شود نظر خود را در رسیدگی رسمی و سایر موارد بیان کند. این الزامات باید به شیوه ای مناسب برای زمینه مورد استفاده قرار گیرد.

41. کسانی که مسئول شنیده شدن کودک هستند، باید اطمینان حاصل کنند که کودک در مورد حق وی نسبت به ابراز نظرات خود در تمام مسائل مربوط به او و به ویژه در هر فرآیند تصمیم گیری قضایی و اداری و در مورد تأثیری که دیدگاه های اظهار شده او در نتیجه دارد، مطلع شود. علاوه بر این، کودک باید اطلاعاتی در مورد گزینه ارتباط مستقیم یا از طریق یک نماینده دریافت کند. او باید از عواقب احتمالی این انتخاب آگاهی داشته باشد. تصمیم گیرنده باید کودک را قبل از جلسه به طور مناسب آماده کند و توضیحاتی در مورد نحوه، زمان و جایی که دادرسی برگزار می شود و اینکه شرکت کنندگان چه کسانی هستند فراهم کرده و باید نظرات کودک در این زمینه را در نظر داشته باشد.

42. زمینه ای که در آن کودک حق شنیده شدن خود را اعمال می کند باید توانمند ساز و تشویقی باشد تا کودک بتواند اطمینان حاصل کند که بزرگسالانی که مسئول شنیده شدن او هستند مایل به گوش دادن و جدی گرفتن آنچه کودک تصمیم به گفتن دارد، هستند. فردی که دیدگاه های کودک را می شنود، می تواند یک بزرگسال که در امور مربوط به کودک دخالت دارد (مانند معلم، مددکار اجتماعی یا مراقب)، تصمیم گیرنده در یک موسسه (به عنوان مثال مدیر، مدیر یا قاضی) یا متخصص (به عنوان مثال یک روانشناس یا پزشک) باشد.

43. تجربه نشان می دهد که وضعیت باید فرمت یک بحث، نه یک آزمون یک طرفه را داشته باشد. ترجیحا جلسه دادگاه کودک نباید علنی بوده و باید تحت شرایط محرمانه باشد.

44. زمانیکه بررسی مورد به مورد نشان دهنده آن است که کودک قادر به شکل دادن به دیدگاههای خود است، به نظرات کودک باید بها داده شود. اگر کودک قادر به شکل دادن دیدگاه های خود به شیوه ای معقول و مستقل باشد، تصمیم گیرنده باید دیدگاه های کودک را به عنوان عامل مهمی در حل مسئله مورد توجه قرار دهد. روش خوب برای ارزیابی ظرفیت کودک باید توسعه یابد.

45. از آنجایی كه كودك از حق بها دادن به ديدگاهش برخوردار است، تصميم گيرنده بايد كودك را از نتايج فرآيند و چگونگي در نظر گرفته شدن نظر او مطلع کند. بازخورد تضمین کننده آن است که دیدگاه های کودک نه تنها به صورت رسمی شنیده می شوند، بلکه به طور جدی مورد توجه قرار می گیرند. اطلاعات ممکن است کودک را آماده اصرار، موافقت یا ارائه یک پیشنهاد دیگر یا در مورد رسیدگی قضایی یا اداری تجدید نظر یا شکایت کند.

46. قوانینی ​​جهت فراهم کردن روش های رسیدگی به شکایات و جبران خسارت، زمانی که حق شنیده شدن و بها دادن به دیدگاه هایشان نقض شده و مورد نقض قرار گرفته است، ضرورت دارد. ^۷کودکان باید امکان مورد خطاب قرار دادن آمبودزمان یا شخصی با وظیفه مشابه را در همه مؤسسات کودکان، از جمله در مدارس و مراکز مراقبت روزانه جهت بیان شکایات خود داشته باشند. کودکان باید بدانند که این افراد چه کسانی هستند و چگونه به آنها دسترسی پیدا می کنند. در مورد درگیری های خانوادگی در مورد دیدگاه های کودکان، کودک باید قادر به مراجعه به یک فرد در مراکز خدماتی جوانان یا گروه باشد.

47. در صورتی که حق شنیده شدن کودک در ارتباط با رسیدگی های قضایی و اداری نقض شده باشد (پاراگراف ۲ ماده ۱۲)، کودک باید دسترسی به روش های تجدیدنظر و شکایات جهت جبران نقض حقوق را داشته باشد. روش های شکایات باید مکانیسم های قابل اطمینان جهت تضمین اینکه کودک برای استفاده از آنها راحت است و آنها را در معرض خطر خشونت یا مجازات قرار نخواهد داد، فراهم کند.

48. حق کودک به شنیده شدن دولتهای عضو را متعهد به بررسی یا اصلاح قوانین خود به منظور ایجاد مکانیسم جهت دسترسی کودکان به اطلاعات مناسب، حمایت کافی، در صورت لزوم، باز خورد (فیدک بک ) در مورد ارزش نهادن بر دیدگاه های آنها و مراحل شکایت، غرامت یا جبران خسارت می کند.

49. برای انجام این تعهدات، کشورهای عضو باید استراتژی های زیر را اتخاذ کنند:

• مرور و لغو اعلامیه های محدود کننده و حق شرط به ماده ۱۲

• ایجاد موسسات مستقل حقوق بشر، مانند آمبودزمان کودکان و یا کمیسر با وظیفه گسترده برای حقوق کودکان ؛^۸

• ارائه آموزش در مورد ماده ۱۲ و کاربرد آن در عمل برای تمام افراد حرفه ای که با کودکان و نوجوانان و برای آنها کار می کنند، از جمله وکلا، قضات، پلیس، مددکاران اجتماعی، مددکاران، روانشناسان، مراقبین، افسران زندان و مراکز نگهداری، معلمان در تمام سطوح سیستم آموزشی، پزشکان، پرستاران و متخصصین بهداشت، کارمندان و مقامات دولتی، افسران پناهندگی و رهبران سنتی؛

•حصول اطمینان از شرایط مناسب برای حمایت و تشویق کودکان به بیان دیدگاه های خود و اطمینان از اینکه به این دیدگاه ها بها داده شده است از طریق قانون مند کردن و ترتیباتی که قاطعانه در قوانین و کدهای سازمانی تایید شده و دائما اثربخشی آنها ارزیابی می شود؛

• مبارزه با نگرش های منفی، که مانع تحقق کامل حق کودک بر شنیده شدن می شود، از طریق کمپین های عمومی، از جمله رهبران عقیده ای و رسانه ها، برای تغییر مفاهیم عرفی کودک؛

50. مسائل اصلی که مستلزم این هستند که کودک شنیده شود در زیر آمده است:

51. در موارد جدایی و طلاق، فرزندان این رابطه به وضوح تحت تأثیر تصمیمات دادگاه قرار می گیرند. مسائل مربوط به نفقه و نگهداری کودک و دسترسی توسط قاضی یا در دادگاه یا از طریق میانجیگری هدایت شده توسط دادگاه تعیین می شود. بسیاری از حوزه های قضایی در قوانین خود، در رابطه با انحلال رابطه، مقرراتی در نظر گرفته اند که قاضی باید به "بهترین منافع کودک" توجه کند.

52. به همین علت، همه قوانین مربوط به جدایی و طلاق باید حق کودک به شنیده شدن توسط تصمیم گیران و در فرآیندهای میانجیگری را در نظر بگیرند. بعضی از حوزه های قضایی، یا به عنوان سیاست یا قانون، ترجیح می دهند سنی را تعیین کنند که در آن کودک توانایی بیان دیدگاه های خود را دارد. با این وجود، کنوانسیون پیش بینی می کند که این مسئله، از آنجایی که به سن و بلوغ اشاره دارد، باید مورد به مورد تعیین شود و به همین دلیل مستلزم ارزیابی فردی از ظرفیت کودک است.

53. هرگاه به علت اینکه کودک قربانی سوء استفاده یا بی توجهی در خانه است، تصمیم بر جدا کردن او از خانواده گرفته شود، باید دیدگاه کودک برای تعیین بهترین منافع او در نظر گرفته شود. مداخله ممکن است توسط اعلام شکایت کودک، یکی دیگر از اعضای خانواده یا یک عضو جامعه مبنی بر سوء استفاده یا بی توجهی در خانواده صورت گیرد.

54. تجربه کمیته این است که حق شنیده شدن کودکان همواره توسط دولت های عضو مورد توجه قرار نگرفته است. کمیته توصیه می کند که دولت های عضو از طریق قوانین، مقررات و دستورالعمل های سیاستی اطمینان حاصل نمایند که دیدگاه های کودک، از قبیل تصمیم گیری در مورد قرار دادن در خانه هایی برای نگهداری، توسعه برنامه های مراقبت و بررسی آنها و ملاقات با والدین و خانواده، بیان شده و در نظر گرفته می شود.

55. هنگامی که یک کودک در فرزند خواندگی یا کفالت تحت قوانین اسلامی قرار داده می شود و در نهایت به فرزند خواندگی پذیرفته شده یا تحت کفالت قرار می گیرد، بسیار مهم است که کودک شنیده شود. چنین پروسه ای نیز در زمان فرزند خواندگی ضرورت دارد حتی اگر کودک و والدین برای مدت زمان طولانی با هم زندگی کرده باشند.

56. ماده ۲۱کنوانسیون می گوید که بهترین منافع کودک باید مورد توجه قرار گیرد. در تصمیم گیری در مورد فرزند خواندگی، کفالت یا سایر انواع، «بهترین منافع» کودک نمی تواند بدون توجه به دیدگاه های کودک تعریف شود. کمیته از تمام کشورهای عضو می خواهد تا در صورت امکان کودک را در مورد تأثیر فرزند خواندگی، کفالت یا سایر موارد مطلع کنند و از طریق قانون اطمینان حاصل کنند که دیدگاه های کودک شنیده می شود.

57. در پرونده های کیفری، حق کودک برای بیان آزادنه خود در کلیه مسائل مربوط به کودک، باید در تمام مراحل پروسه عدالت نوجوان مورد احترام کامل قرار گرفته و اجرا شود.^۹

58. پاراگراف ۲ ماده ۱۲ کنوانسیون مقرر می کند کودک متهم یا محکوم به نقض قانون مجازات، حق دارد که شنیده شود. این حق باید در تمام مراحل پروسه قضایی، از مرحله قبل از محاکمه زمانی که کودک حق سکوت دارد، تا حق شنیده شدن نزد پلیس، دادستان و قاضی محاکم رعایت شود، در طی مراحل احقاق حق و همچنین اجرای اقدامات اعمال گردد.

59. در صورت روش جایگزین، از جمله میانجیگری، کودک باید فرصتی برای دادن رضایت آزادانه و داوطلبانه داشته باشد و باید فرصت دریافت مشاوره قانونی و دیگر راهنمایی ها در تعیین مناسب بودن و مطلوبیت جایگزین پیشنهاد شده به او داده شود.

60. به منظور مشارکت مؤثر در دادرسی، هر کودک باید به سرعت و به طور مستقیم درباره اتهامات علیه وی به زبانی که او درک می کند، و نیز در مورد پروسه رسیدگی قضایی نوجوانان و اقدامات احتمالی که توسط دادگاه گرفته می شود، مطلع شود. رسیدگی باید در فضایی صورت گیرد که کودک بتواند مشارکت کرده و خود را آزادانه بیان کند.

61. جلسات دادگاه و سایر جلسات کودکی که مشکل قانونی دارد باید در پشت درهای بسته برگزار شود. استثنائات این قانون باید بسیار محدود بوده، به وضوح در قوانین ملی مشخص شده و با بهترین منافع کودک هدایت شود.

62. کودک قربانی و کودک شاهد جرم باید به طور کامل از حق ابراز آزادانه نظر خود در مطابقت با قطعنامه ۲۰/۲۰۰۵ شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد، «راهنمای عدالت در امور مربوط به قربانیان کودکان و شاهدان جرم »، برخوردار باشد. ^۱۰

63. به طور خاص، این امر به این معنی است که باید هر گونه تلاش صورت گیرد تا اطمینان حاصل شود که کودک قربانی / یا شاهد در مورد مسائل مربوط به مداخله او در پرونده تحت بررسی مورد مشورت قرار گرفته، و بتواند آزادانه و به شیوه خود، دیدگاه ها و نگرانی هایش را در رابطه با دخالت او در روند قضایی بیان کند.

64. حق کودک قربانی و شاهد همچنین مرتبط با حق مطلع شدن در مورد مسائلی نظیر دسترسی به خدمات بهداشتی، خدمات روانی و اجتماعی، نقش کودک قربانی و / یا شاهد، شیوه های انجام تحقیقات و «پرسش»، مکانیسم های پشتیبانی موجود برای کودک در هنگام ارسال شکایت و شرکت در تحقیقات و دادرسی، مکان ها و زمان های مخصوص جلسات دادرسی، در دسترس بودن اقدامات حمایتی، امکان دریافت خسارت و مقررات تجدید نظر، است.

65. همه کشورهای عضو باید پروسه های اداری را در قانون تنظیم کنند که منعکس کننده الزامات ماده ۱۲ باشد و متضمن حق شنیده شدن کودک در کنار سایر حقوق اجرایی، از جمله حق افشای سوابق مربوطه، اطلاع از جلسه و نمایندگی توسط والدین و یا افراد دیگر باشد.

66. احتمال دارد کودکان بیشتر در معرض رسیدگی اداری نسبت به دادرسی قرار بگیرند، زیرا دادرسی های اداری کمتر رسمی، انعطاف پذیرتر و نسبتا ایجاد آنها از طریق قانون و مقررات آسان تر است. این رسیدگی ها باید برای کودکان مناسب و قابل دسترس باشند.

67. نمونه های خاصی از رسیدگی های اداری مربوط به کودکان شامل مکانیزم هایی برای رسیدگی به مسائل انضباطی در مدارس (مانند تعلیق و اخراج)، امتناع از صدور مدارک تحصیلی و مسائل مربوط به عملکرد، اقدامات انضباطی و عدم رعایت امتیازات در مراکز نگهداری نوجوانان، درخواست پناهندگی از کودکان بدون همراه و درخواست گواهینامه رانندگی است. در این موارد، کودک باید حق شنیده شدن داشته باشد و از حقوق دیگر «مطابق با قوانین ملی» برخوردار باشد.

68. ماده ۱۲به عنوان یک اصل کلی با سایر اصول عمومی کنوانسیون، مانند ماده ۲ (حق عدم تبعیض)، ماده ۶ (حق زندگی، بقا و توسعه) ارتباط داشته و به ویژه، وابسته به ماده ۳ است (توجه اولیه به بهترین منافع کودک). این ماده همچنین با مواد مرتبط با حقوق و آزادی های مدنی، به ویژه ماده ۱۳ (حق آزادی بیان) و ماده ۱۷(حق اطلاعات) ارتباط دارد. علاوه بر این، ماده ۱۲ با تمام مواد کنوانسیون ارتباط دارد که چنانچه کودک به عنوان یک موضوع با دیدگاه های خود درباره حقوق مندرج در مواد مربوطه و اجرای آنها مورد احترام قرار نگیرد، این ماده به طور کامل قابل اجرا اجرا نخواهند بود.

69. ارتباط ماده ۱۲ به ماده ۵ (ظرفیت های در حال رشد کودک و جهت و راهنمایی مناسب از طرف والدین، به بند ۸۴ اظهار نظر عمومی حاضر مراجعه شود) از اهمیت ویژه ای برخوردار است، زیرا بسیار مهم است که راهنمایی های والدین ظرفیت های در حال رشد کودک را مورد توجه قرار دهد.

70. هدف ماده ۳ این است که اطمینان حاصل شود که در همه اقدامات مربوط به کودکان، توسط یک موسسه رفاهی عمومی یا خصوصی، دادگاه ها، مقامات اداری یا نهادهای قانون گذاری، بهترین منافع کودک، توجه اولیه است. این بدان معنی است که هر اقدامی که از سوی کودک انجام می شود، باید بهترین منافع کودک را رعایت کند. بهترین منافع کودک شبیه به یک حق اجرایی است که دولت های عضو را ملزم می کند گام هایی در مراحل عملی برای تضمین رعایت بهترین منافع کودک معرفی کنند. کنوانسیون کشورهای عضو را متعهد می سازد تا اطمینان حاصل کنند که کسانی که مسئولیت این اقدامات را به عهده دارند همانظور که در ماده ۱۲ آمده است کودک را بشنوند. این اقدام اجباری است.

71. بهترین منافع کودک که در مشورت با کودک ایجاد شده است تنها عاملی نیست که باید در اقدامات نهادها، مقامات و ادارات در نظر گرفته شود. با این حال، مانند دیدگاه کودک از اهمیت حیاتی برخوردار است.

72. ماده ۳ به موارد خاص اختصاص داده شده است، اما به صراحت نیز مقرر می کند که بهترین منافع کودکان به عنوان یک گروه در تمام اقدامات مربوط به کودکان مورد توجه قرار گیرد. در نتیجه، کشورهای عضو موظف هستند نه تنها وضعیت فردی هر کودک را در هنگام شناسایی بهترین منافع خود، بلکه همچنین منافع کودکان را به عنوان یک گروه در نظر بگیرند. علاوه بر این، کشورهای عضو باید اقدامات موسسات خصوصی و دولتی، مقامات و همچنین نهادهای قانون گذاری را بررسی کنند. تسری تعهد به «نهادهای قانون گذاری» به وضوح نشان می دهد که هر قانون، مقرره یا قاعده ای که بر فرزندان تأثیر می گذارد، باید با معیار «بهترین منافع» هدایت شود.

73. شکی نیست که بهترین منافع کودکان به عنوان یک گروه تعریف شده، باید همانند مورد منافع فردی شکل گیرد. در صورتی که بهترین منافع تعداد زیادی از کودکان مطرح باشد، سران نهادها، مقامات و یا سازمان های دولتی نیز باید فرصت شنیدن کودکان مربوطه از چنین گروه های نامشخص را داشته و به نظرات آنها در هنگام برنامه ریزی اقدامات، از جمله تصمیمات قانونی که به طور مستقیم یا غیر مستقیم بر کودکان تاثیر می گذارد، بها دهند.

74. تناقضی بین مواد ۳ و ۱۲ وجود ندارد، تنها نقش مکمل دو اصل کلی: یکی هدف ایجاد بهترین منافع کودک را تعیین می کند و دیگری روش رسیدن به هدف گوش دادن به کودک یا کودکان را. در واقع، اگر اجزای ماده ۱۲ رعایت نشود نمی توان ماده ۳ را به درستی اجرا کرد. به همین ترتیب، ماده ۳ عملکرد ماده ۱۲ را تقویت می کند و نقش حیاتی کودکان را در همه تصمیماتی که بر زندگی آنها تأثیر می گذارد، تسهیل می کند.

75. حق عدم تبعیض، یک حق ذاتی است که توسط تمام ابزارهای حقوق بشر از جمله کنوانسیون حقوق کودک، تضمین شده است. بر طبق ماده ۲ کنوانسیون، هر کودک حق دارد که در انجام حقوق خود، از جمله موارد مندرج در ماده ۱۲، مورد تبعیض نباشد. کمیته تأکید می کند که دولت های عضو باید اقدامات لازم را برای تضمین حق آزادانه کودک به بیان دیدگاه های خود و در نظر گرفته شدن این دیدگاه ها بدون توجه به نژاد، رنگ، جنسیت، زبان، مذهب، عقاید سیاسی یا دیگر عقاید، منشاء ملی، قومی یا اجتماعی، اموال، معلولیت، تولد و یا سایر موارد، در نظر بگیرند. کشورهای عضو باید تبعیض را، از جمله در خصوص گروه های آسیب پذیر یا محروم از کودکان مورد توجه قرار داده تا از تضمین حق شنیده شدن و مشارکت کودکان در همه مسائل مربوط به آنها بر مبنای یکسان با دیگر کودکان اطمینان حاصل کنند.

76. به ویژه، کمیته با نگرانی خاطرنشان می کند که در برخی جوامع، نگرش ها و شیوه های عرفی بهره مندی از این حق را تضعیف کرده و محدودیت های شدیدی در استفاده از این حق ایجاد می کند. کشورهای عضو باید اقدامات لازم را برای بالا بردن آگاهی و آموزش جامعه درباره تاثیر منفی چنین نگرش ها و شیوه ها و ایجاد تغییرات نگرشی برای دستیابی کامل به حقوق هر کودک تحت کنوانسیون انجام دهند.

77. کمیته کشورهای عضو را موظف می کند تا توجه ویژه ای به حق دختر بچه ها برای شنیده شدن، دریافت حمایت در صورت نیاز، ابراز نظرات و بها دادن به نظرات آنها داشته باشند زیرا کلیشه های جنسیتی و ارزش های پدرسالارانه بهره مندی دختران از حقوق مندرج در ماده ۱۲ را تضعیف کرده و محدودیت های شدید بر آنها وارد می کند.

78. کمیته از تعهدات کشورهای عضو در ماده ۷ کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت استقبال می کند تا اطمینان حاصل شود که کودکان دارای معلولیت از کمک و تجهیزات لازم برای بیان آزادنه دیدگاه های خود و برای بها دادن به این دیدگاه ها بهره مند هستند.

79. ماده ۶ کنوانسیون حقوق کودک تصدیق می کند که هر کودک یک حق ذاتی برای زندگی دارد و دولت های عضو باید حداکثر بقا و توسعه کودک را تضمین کنند. کمیته اهمیت ارتقاء فرصت ها را برای حق شنیده شدن کودک مورد توجه قرار می دهد چرا که مشارکت کودکان یک ابزار برای تحریک توسعه کامل شخصیت و توانایی های در حال رشد کودک مطابق با ماده ۶ و با اهداف آموزش مندرج در ماده ۲۹ است.

80. ماده ۱۳، در مورد حق آزادی بیان، و ماده ۱۷ در مورد دسترسی به اطلاعات، پیش شرط های لازم برای اجرای موثر حق شنیده شدن هستند. این مواد نشان می دهد که کودکان موضوع حقوق هستند و همراه با ماده ۱۲ آنها بیان می کنند که کودک حق دارد آن حقوق را مطابق با توانایی های در حال تحول خود استفاده کند.

81. حق آزادی بیان مندرج در ماده ۱۳ اغلب با ماده ۱۲ اشتباه گرفته می شود. با این حال، هر چند که هر دو ماده به شدت مرتبط هستند، آنها حقوق مختلفی را بیان می کنند. آزادی بیان مربوط به حق داشتن و ابراز نظرات و جستجو و دریافت اطلاعات از طریق هر رسانه ای است. بیان می کند که حق کودک به داشتن عقیده و بیان آن توسط کشورهای عضو محدود نشود. به همین ترتیب، دولت ها متعهد هستند از دخالت در بیان این دیدگاه ها یا دسترسی به اطلاعات خودداری کنند، در حالی که باید از حق دسترسی به وسایل ارتباطی و گفتگوی عمومی حمایت کنند. ماده ۱۲، با این حال، به حق بیان دیدگاه ها بخصوص در ارتباط با موضوعاتی که بر کودک تاثیر می گذارد و حق دخالت در اقدامات و تصمیماتی که بر زندگی او تاثیر می گذارد، مربوط می شود. ماده ۱۲ کشورهای عضو را موظف به ارائه چارچوب قانونی و مکانیسم لازم برای تسهیل درگیر کردن فعالانه کودک در تمام اقدامات مؤثر بر کودک و در تصمیم گیری و برآورده کردن تعهد اهمیت دادن به آن نظرات به محض بیان آنها می کند. آزادی بیان در ماده ۱۳ نیازمند چنین مشارکت یا پاسخی از سوی کشورهای عضو نیست. با این حال، ایجاد محیطی برای احترام به کودکان برای بیان دیدگاه های خود، مطابق با ماده ۱۲، همچنین در ایجاد ظرفیت های کودکان برای اجرای حق آزادی بیان شان سهیم است.

82. برآورده كردن حق كودك به اطلاعات، مطابق با ماده ۱۷، تا حد زيادي يك شرط لازم براي تحقق موثر حق ابراز نظر است. کودکان نیاز به دسترسی به اطلاعات در قالب های متناسب با سن و ظرفیت آنها در همه موراد مرتبط به آنها دارند. این امر به اطلاعات مربوط می شود، به عنوان مثال، اطلاعات مربوط به حقوق آنها، هر رسیدگی که بر آنها تاثیر می گذارد، قوانین ملی، مقررات و سیاست ها، خدمات محلی، و مراحل شکایت و تجدید نظر. مطابق با مواد ۱۷ و ۴۲، کشورهای عضو باید حقوق کودکان را در برنامه درسی مدرسه قرار دهند.

83. کمیته همچنین به کشورهای عضو یادآوری می کند که رسانه ها یک وسیله مهم برای افزایش آگاهی از حق کودکان برای ابراز نظرات و ارائه فرصت هایی برای بیان عمومی چنین دیدگاهی هستند. این اشکال مختلف رسانه ها را برای اختصاص منابع بیشتر به مشارکت کودکان در توسعه برنامه ها و ایجاد فرصت هایی برای کودکان برای توسعه و هدایت فعالیت های رسانه ای درباره حقوق خود، اختصاص می دهد.^۱۱

84. ماده ۵ کنوانسیون اظهار می دارد که کشورهای عضو باید مسئولیت ها، حقوق و وظایف والدین، سرپرست های قانونی یا اعضای خانواده یا اجتماع گسترده را به موجب آداب محلی جهت هدایت و راهنمایی کودک در اعمال حقوق شناخته شده در کنوانسیون رعایت کنند. در نتيجه، کودک برای جبران کمبود دانش، تجربه و درک خود حق هدایت و راهنمايی دارد، و همانطور که در این ماده ذکر شده است این حق از طريق توانايی در حال تحول او محدود می شود. هرچقدر کودک بیشتر بداند، تجربه کرده و درک کند، والدین، سرپرست قانونی یا سایر افرادی که مسئولیت قانونی کودک را بر عهده دارند، باید هدایت و راهنمایی را به یادآوری و مشاوره و بعدا به مبادله بر مبنای برابر تغییر دهند. این تحول در یک دورۀ پیشرفت مشخص در دوران کودکی اتفاق نخواهد افتاد، اما به طور مداوم با تشویق کودک به مشارکت نظراتش افزایش می یابد.

85. این الزام توسط ماده ۱۲ کنوانسیون تشویق شده که بیان می کند به نظرات کودک باید هر زمانی که کودک قادر به شکل دادن به دیدگاه های خود باشد، بها داده شود. به عبارت دیگر، وقتی کودکان توانایی به دست می آورند، سطح مسئولیت آنها برای تنظیم موضوعاتی که بر آنها تاثیر می گذارد، افزایش می یابد.

86. علاوه بر مواد مورد بحث در پاراگراف های قبلی، اکثر مواد دیگر کنوانسیون، درگیر کردن کودکان در موضوعاتی که بر آنها تأثیر می گذارد را ضروی دانسته و ترویج می دهند. برای درگیر کردن کودکان، مفهوم مشارکت در همه جا مورد استفاده قرار می گیرد. بدون شک، مهره اصلی این مشارکت، ماده ۱۲ است، اما ضرورت برنامه ريزي، کار و توسعه در مشورت با کودکان در سر تا سر کنوانسيون دیده می شود.^۱۲

87. اجرا با مشکلات وسیعی از قبیل بهداشت، اقتصاد، آموزش و یا محیط مواجه است که نه تنها در مورد کودک به عنوان یک فرد بلکه در مورد گروه های کودکان و کودکان به طور کلی مورد توجه است. در نتیجه، کمیته همواره مشارکت را به طور گسترده ای به منظور ایجاد رویه هایی نه تنها برای کودکان به طور فردی و گروه های تعریف شده از کودکان، بلکه همچنین برای گروه هایی از کودکان، مانند کودکان بومی، کودکان دارای معلولیت، یا کودکان به طور کلی، کسانی که به طور مستقیم یا غیر مستقیم تحت شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی زندگی در جامعه خود قرار گرفته اند، تفسیر کرده است.

88. این درک جامع از مشارکت کودکان در سند نهایی مصوب جلسه ویژه ی بیست و هفتم مجمع عمومی تحت عنوان «یک جهان مناسب برای کودکان»، منعکس شده است. کشورهای عضو وعده داده اند «برنامه هایی برای ترویج مشارکت معنادار کودکان، از جمله نوجوانان، در پروسه های تصمیم گیری، از جمله در خانواده ها و مدارس و در سطح محلی و ملی» (بند الف پاراگراف ۳۲)، توسعه داده و اجرا کنند. کمیته در اظهار نظر عمومی شماره ۵ درباره اقدامات کلی اجرای کنوانسیون حقوق کودک اظهار داشت: «مهم است که دولت ها رابطه مستقیمی با کودکان ایجاد کنند، نه تنها از طریق سازمان های غیر دولتی (سازمان های غیر دولتی ) یا موسسات حقوق بشر».^۱۳

89. حق کودک برای شنیده شدن باید در شرایط و موقعیت های متنوعی که کودکان رشد می کنند، توسعه یافته و یاد می گیرند، اجرا شود. در این شرایط و موقعیت ها، مفاهیم مختلفی از کودک و نقش او وجود دارد که ممکن است دخالت کودکان را در موضوعات روزمره و تصمیمات حیاتی فرا بخواند یا محدود کند. راه های مختلفی برای تأثیرگذاری بر اجرای حق کودک بر شنیده شدن وجود دارد که کشورهای عضو می توانند برای تقویت مشارکت کودکان مورد استفاده قرار دهند.

90. خانواده که در آن کودکان می توانند آزادانه ابراز نظر کنند و از سنین اولیه به طور جدی مورد توجه قرار گیرند، یک مدل مهم فراهم می سازد و کودک را جهت اعمال حق شنیده شدن در جامعه گسترده تر آماده می کند. چنین رویکردی به پدری و مادری به ارتقاء رشد فردی کمک کرده، روابط خانوادگی را ارتقا داده و از اجتماعی شدن کودکان حمایت کرده و نقش پیشگیرانه علیه تمام انواع خشونت در خانه و خانواده دارد.

91. کنوانسیون حقوق و مسئولیت های والدین یا سایر سرپرستان قانونی را برای ارائه راهنمایی و هدایت مناسب به فرزندان خود به رسمیت می شناسد (به پاراگراف ۸۴ در بالا مراجعه شود)، اما تأکید دارد که این امر جهت توانا کردن کودک برای اعمال حقوق خود است و مستلزم آن است که آن هدایت و راهنمایی به نحوی سازگار با ظرفیت های در حال رشد کودک انجام شود.

92. دولتهای عضو باید از طریق قانونگذاری و سیاست، والدین، سرپرستان و مراقبان کودکان را تشویق به گوش دادن به کودکان و توجه به نظرات آنها در مواردی که به آنها مربوط است، کنند. والدین نیز باید از کودکان در تحقق حق بیان آزادانه و در نظر گرفته شدن نظرات آنها در تمام سطوح جامعه حمایت کنند.

93. برای حمایت از توسعه سبک های فرزندپروری جهت رعایت حق شنیده شدن کودک، کمیته توصیه می کند کشورهای عضو، برنامه های آموزشی والدین را که بر رفتارهای مثبت و نگرش های موجود مبتنی است ارتقا داده و اطلاعات در مورد حقوق کودکان و والدین، مندرج در کنوانسیون را پخش کنند.

94. چنین برنامه هایی باید به این امور بپردازند:

• رابطه با احترام متقابل بین والدین و فرزندان

• دخالت دادن کودکان در تصمیم گیری

• مفهوم توجه به نظرات هر عضو خانواده

• درک، ارتقاء و احترام به توانایی های در حال رشد کودکان

• روش های برخورد با دیدگاه های متضاد در خانواده

95. این برنامه ها باید این اصل را که دختران و پسران حقوق برابر برای ابراز نظرات خود دارند را تقویت کنند.

96. رسانه ها باید نقش مهمی در رساندن این پیام به والدین که مشارکت کودکان آنها برای خود کودکان، خانواده ها و جامعه بسیار ارزشمند است، بازی کنند.

97. مکانیسم هایی باید معرفی شوند تا اطمینان حاصل شود که کودکان در تمام انواع مراقبت های جایگزین، از جمله در موسسات، قادر به بیان دیدگاه های خود هستند و آن دیدگاه ها در مورد نحوه قرار دادن آنها، مقررات مربوط به مراقبت در خانواده های پرستار یا خانه ها و در زندگی روزمره آنها مورد توجه قرار می گیرد. اینها باید شامل موارد زیر باشند:

• قانونی که حق داشتن اطلاعات مربوط به هر گونه برنامه ريزي، مراقبت و / يا رفتار و فرصت هاي معني داري براي ابراز نظرات وبرای در نظر گرفته شدن آن نظرات در طول روند تصميم گيري را برای کودک فراهم می کند.

• قانونی که حق شنیده شدن کودک و در نظر گرفته شدن نظرات او در توسعه و ایجاد خدمات مراقبتی کودک دوستانه را تضمین می کند.

• ایجاد یک موسسه نظارتی صالح نظیر آمبودزمان کودکان، کمیسر یا بازرس، برای نظارت برای انطباق با قوانین و مقررات مربوط به ارائه مراقبت، حمایت و یا رفتار با کودکان مطابق با تعهدات مطابق با ماده ۳. نهاد نظارتی باید دسترسی مستمر به امکانات مسکونی (از جمله آنهایی که برای کودکانی است که مشکل قانونی دارند)، برای شنیدن نظرات و نگرانی های کودکان به طور مستقیم و نظارت بر میزان رعایت اظهارات وی و توجه به آن توسط خود موسسه را داشته باشد.

•ایجاد سازوکارهای موثر، برای مثال، یک شورای نمایندگی کودکان، برای دختران و پسران، در مرکز مراقبت های مسکونی، با اختیارات مشارکت در توسعه و اجرای سیاست و هرگونه مقررات موسسه.

۹۸- تحقق مقررات کنوانسیون مستلزم احترام به حق کودک برای بیان دیدگاه ها و مشارکت در ارتقاء رشد سالم و رفاه کودکان است. این امر به تصمیمات بهداشت فردی و نیز دخالت کودکان در توسعه سیاست و خدمات بهداشتی نیز اعمال می شود.

99. کمیته چندین مسئله متمایز، اما مرتبط در رابطه با دخالت کودک در اقدامات و تصمیمات مربوط به مراقبت های بهداشتی خود که باید مورد توجه قرار بگیرد را شناسایی کرده است.

100. کودکان، از جمله کودکان خردسال، باید در فرآیندهای تصمیم گیری، به شیوه ای سازگار با ظرفیت های در حال توسعه خود در نظر گرفته شوند. باید اطلاعاتی در مورد درمان های پیشنهادی و اثرات و نتایج آنها، از جمله در قالب های مناسب و در دسترس برای کودکان دارای معلولیت فراهم شود.

101. کشورهای عضو باید قوانین یا مقررات را برای اطمینان از دسترسی کودکان به مشاوره محرمانه پزشکی بدون رضایت والدین، بدون در نظر گرفتن سن کودک، در جایی که برای ایمنی یا رفاه کودک مورد نیاز است، معرفی کنند. برای مثال، کودکان به چنین دسترسی هایی در جایی که خشونت یا سوء استفاده در خانه را تجربه می کنند یا نیاز به آموزش یا خدمات بهداشت باروری دارند، یا در صورت بروز اختلاف بین والدین و کودک برای دسترسی به خدمات بهداشتی، نیاز دارند. حق مشاوره و دریافت راهنمایی از حق رضایت پزشکی متمایز است و نباید محدود به سن قانونی باشد.

102. کمیته از معرفی سن ثابت برای انتقال رضایت به کودک در برخی از کشورها استقبال می کند و دولت ها را تشویق به معرفی چنین قوانینی می کند. بنابراین، کودکان بالاتر از آن سن، مستحق دادن رضایت بدون نیاز به ارزیابی حرفه ای ظرفیت آنها، پس از مشورت با یک متخصص مستقل و صالح هستند. با این وجود، کمیته شدیدا توصیه می کند که دولت های عضو، اطمینان حاصل کنند که در صورتی که یک کودک جوان بتواند ظرفیت ابراز دیدگاه آگاهانه نسبت به درمان را نشان دهد، این دیدگاه مورد توجه قرار گیرد.

103. پزشکان و مراکز بهداشتی درمانی باید اطلاعات واضح و قابل دسترس را برای کودکان در رابطه با حق آنها در مشارکت در تحقیقات اطفال و آزمایشات بالینی ارائه دهند. آنها باید در مورد تحقیق مطلع شوند، به طوری که رضایت آگاهانه آنها علاوه بر سایر ضمانت های اجرایی به دست آید.

104. دولتهای عضو باید اقدامات لازم را در اختیار کودکان قرار دهند تا برای طراحی و برنامه ریزی خدمات جهت سلامت و توسعه خود، دیدگاه ها و تجارب خود را سهیم کنند. دیدگاه های آنها باید در تمام جنبه های ارائه خدمات بهداشتی، از جمله چه خدماتی مورد نیاز است، چگونگی و در کجا به بهترین شکل ارائه می شوند، موانع تبعیض آمیز برای دسترسی به خدمات، کیفیت و نگرش متخصصان بهداشت، و نحوه ارتقای ظرفیت های کودکان برای افزایش سطح مسئولیت سلامت و توسعه خود، پرسیده شود. این اطلاعات می تواند از طریق سیستم های نظر خواهی برای کودکان استفاده کننده از خدمات یا درگیر در فرایندهای تحقیق و مشاوره به دست آید و می تواند به شوراهای ملی یا محلی یا پارلمان منتقل شود تا استانداردها و شاخص های خدمات بهداشتی که حقوق کودک را رعایت می کنند، توسعه یابند. ^۱۴

105. احترام به حق کودک به شنیده شدن در آموزش و پرورش، برای تحقق حق تحصیل، اساسی است. کمیته با نگرانی به تداوم اقتدارگرایی، تبعیض، بی احترامی و خشونت که ویژگی واقعیت بسیاری از مدارس و کلاس های درس است، اشاره می کند. چنین شرایطی به بیان دیدگاه های کودکان و توجه به این دیدگاه ها منجر نمی شود.

106. کمیته توصیه می کند که دولت های عضو اقدام به ایجاد فرصت هایی برای کودکان برای بیان دیدگاه های خود و برای در نظر گرفته شدن این دیدگاه ها با توجه به مسائل زیر کنند.

107. در تمام محیط های آموزشی، از جمله برنامه های آموزشی در سال های اولیه، نقش فعال کودکان در محیط یادگیری مشارکتی باید ارتقا یابد. ^۱۵ آموزش و یادگیری باید شرایط زندگی و چشم انداز کودکان را در نظر بگیرد. به همین دلیل، مقامات آموزش و پرورش باید در برنامه ریزی برنامه های درسی و برنامه های مدرسه نظرات کودکان و والدینشان را در نظر بگیرند.

108. آموزش حقوق بشر می تواند انگیزه ها و رفتار کودکان را تنها زمانی شکل دهد که حقوق بشر در موسساتی که کودکان در آن آموزش دیده، همراه با دیگر کودکان و بزرگسالان بازی و زندگی می کنند، اجرا شود.^۱۶ به طور خاص، حق شنیده شدن کودک در این مؤسسات، تحت نظارت كودكان قرار می گیرد، جایی كه كودكان می توانند ملاحظه کنند كه آیا واقعا به نظرات آنها آنطور که در كنوانسیون بیان شده، توجه شده است.

109. مشارکت کودکان برای ایجاد یک محیط اجتماعی در کلاس ضروری است که باعث ایجاد همکاری و حمایت متقابل مورد نیاز برای یادگیری تعاملی کودک محور می شود. ارزش نهادن بر دیدگاه کودکان به ویژه در حذف تبعیض، پیشگیری از قلدری و اقدامات انضباطی بسیار مهم است. کمیته از گسترش آموزش و مشاوره به همسالان استقبال می کند.

110. مشارکت دائمی کودکان در فرایندهای تصمیم گیری باید از طریق شورای کلاس ها، شوراهای دانشجویی و نمایندگی دانش آموزان در هیئت مدیره و کمیته های مدارس، که در آنجا آنها می توانند آزادانه دیدگاه خود را در مورد توسعه و اجرای سیاست ها و کدهای مدرسه بیان نمایند، به دست آید. این حقوق به جای تکیه بر حسن نیت مقامات، معلمان و سرپرستان مدارس برای اجرای آنها، باید در قانون بیاید.

111. فراتر از مدرسه، کشورهای عضو باید با کودکان در سطوح محلی و ملی در تمام جنبه های سیاست آموزشی، از جمله تقویت خصیصه کودک- دوستانه سیستم آموزشی، امکانات غیر رسمی و رسمی یادگیری که به کودکان «شانس دومی» می دهد، برنامه درسی مدرسه، روش های تدریس، ساختار مدرسه، استانداردها، بودجه بندی و سیستم های حمایت از کودکان مشورت کنند.

112. کمیته کشورهای عضو را تشویق می کند تا از توسعه سازمان های دانشجویی مستقل حمایت کنند که می تواند به کودکان در اجرای مهارت های مشارکتی خود در نظام آموزش عالی کمک کند.

113. در تصمیم گیری در مورد انتقال به سطح بعدی مدارس و یا انتخاب مسیرها یا جریان ها، حق شنیده شدن کودک باید تضمین شود زیرا این تصمیمات عمیقا بر بهترین منافع کودک تاثیر می گذارد. چنین تصمیماتی باید مورد بررسی اداری یا قضایی باشد. علاوه بر این، در موارد انضباطی، حق شنیده شدن کودک باید کاملا رعایت شود.^۱۷ به طور خاص، در مورد اخراج یک کودک از آموزش یا مدرسه، این تصمیم باید تحت بررسی قضایی قرار گیرد، زیرا این موضوع در تناقض با حق تحصیل کودک است.

114. کمیته از معرفی برنامه های کودک -دوستانه مدارس در بسیاری از کشورها که به دنبال ایجاد محیط های تعاملی، مراقبتی، حمایتی و مشارکتی هستند که کودکان و نوجوانان را برای نقش های فعال و شهروندی مسئول در جوامع خود آماده می کنند، استقبال می کند.

115. کودکان به بازی، تفریح، فعالیت های فیزیکی و فرهنگی برای توسعه و اجتماعی شدن نیاز دارند. این باید با توجه به ترجیحات و ظرفیت های کودکان طراحی شود. کودکانی که قادر به بیان نظرات خود هستند، باید در مورد دسترسی و متناسب بودن امکانات بازی و تفریحی مورد مشورت قرار گیرند. کودکان بسیار كوچك و برخی از كودكان دارای معلولیت که قادر به مشاركت در فرآیندهای مشورتی رسمی نیستند، باید از فرصت های ویژه ای برای ابراز خواسته های خود برخوردار شوند.

116. کودکانی که در سن های جوانتر از مقررات قانونی و کنوانسیون های سازمان بین المللی کار (شماره ۱۳۸ (۱۹۷۳) و ۱۸۲ (۱۹۹۹) کار می کنند، باید در محیط های حساس به کودک جهت درک دیدگاه های آنها از وضعیت و بهترین منافع شان شنیده شوند. آنها باید در جستجو راه حلی باشند که محدودیت های اقتصادی و اجتماعی-ساختاری و همچنین زمینه های فرهنگی که این کودکان در آن کار می کنند را رعایت کنند. کودکان همچنین باید در زمان توسعه سیاست هایی برای از بین بردن علل ریشه ای کار کودکان، بویژه در مورد تحصیل، شنیده شوند.

117. کودکان کارگر مستحق حمایت در برابر سوءاستفاده از قانون هستند و باید درهنگام بررسی محیط و شرایط کار توسط بازرسانی که در پی تحقق قوانین کار هستند، شنیده شوند. کودکان و در صورت وجود، نمایندگان انجمن های کودکان کار نیز باید هنگام تهیه پیش نویس قانون کار و یا زمان لازم الاجرا شدن قوانین و ارزیابی آنها شنیده شوند.

118. کنوانسیون حق کودک به حمایت در برابر هر نوع خشونت و مسئولیت دولت های عضو برای تضمین این حق برای هر کودک بدون تبعیض را ایجاد می کند. کمیته کشورهای عضو را تشویق می کند با کودکان در زمینه توسعه و اجرای اقدامات قانونی، سیاست گذاری، آموزش و سایر اقدامات برای مقابله با تمام انواع خشونت مشورت کنند. توجه ویژه به کودکان به حاشیه رانده شده و محروم، مانند کودکان مورد سوء استفاده، کودکان خیابانی یا کودکان پناهنده، ضروت دارد تا اطمینان حاصل شود آنها از پروسه مشاوره ای که به منظور ابراز دیدگاهها در مورد پروسه قوانین و سیاست مربوطه طراحی می شوند، مستثنی نشده اند.

119. در این راستا، کمیته از نتایج تحقیق دبیرکل سازمان ملل در مورد خشونت علیه کودکان استقبال می کند و از طرف دولت های عضو می خواهد توصیه های آن از جمله توصیه هایی برای فراهم آوردن فضایی برای کودکان تا آزادانه دیدگاه های خود را بیان کنند و به این دیدگاه ها در همه جنبه های پیشگیری، گزارش و نظارت بر خشونت علیه آنها توجه شود را به طور کامل اجرا کنند.^۱۸

120. بسیاری از خشونت علیه کودکان به دلیل عدم وجود مکانیسم های گزارش دهی کودک- دوستانه و به دلیل اینکه برخی از اشکال خاص سوء رفتار از طرف کودکان به عنوان رفتارهای قابل قبول درک شده است، به چالش کشیده نمی شود. به عنوان مثال، آنها کسی را ندارند که با اعتماد به نفس و ایمنی در مورد تجربه بدرفتاری، مانند مجازات بدنی، ختنه زنان یا ازدواج زودهنگام گزارش دهند و هیچ کانالی ندارند تا مشاهدات عمومی خود را به کسانی که مسئولیت اجرای حقوقشان را بر عهده دارند، ارسال کنند. بنابراین، در برگرفتن مؤثر کودکان در اقدامات حمایتی مستلزم آن است که کودکان در مورد حقشان به شنیده شدن و رشد بدون هر نوع خشونت فیزیکی و روانی مطلع شوند. کشورهای عضو باید همه نهادهای کودکان را ملزم به ایجاد دسترسی آسان به افراد یا سازمان هایی کنند که کودکان می توانند با اعتماد به نفس و ایمنی از جمله از طریق خدمات تلفنی گزارش دهند، و مکان هایی را فراهم کنند که کودکان بتوانند تجربه و نظرات خود را در مورد مبارزه با خشونت علیه کودکان به اشتراک بگذارند.

121. کمیته همچنین توجه دولتهای عضو را به توصیه های مندرج در تحقیق دبیرکل سازمان ملل در مورد خشونت علیه کودکان به منظور حمایت و تشویق سازمان های کودکان و ابتکارات کودکان برای مقابله با خشونت و شامل کردن این سازمان ها در تعریف، ایجاد و ارزیابی برنامه ها و اقدامات ضد خشونت، به طوری که کودکان بتوانند نقش مهمی در حمایت از خود بازی کنند، جلب می کند.

123. کودکانی که به دنبال والدین خود در جستجوی کار یا به عنوان پناهنده به یک کشور می آیند، در یک وضعیت خاص آسیب پذیر قرار دارند. به همین دلیل ضروری است که حق آنها را برای بیان دیدگاه های خود در مورد تمام جنبه های رسیدگی به مهاجرت و پناهندگی به طور کامل اجرا نمایند. در مورد مهاجرت، کودک باید در مورد انتظارات تحصیلی و شرایط سلامتی خود به منظور ادغام شدن او در مدرسه و خدمات بهداشتی، شنیده شود. در مورد یک ادعای پناهندگی، کودک علاوه بر این باید فرصتی برای ارائه دلایل خود در خصوص ادعای پناهندگی داشته باشد.

124. کمیته تأکید می کند که این کودکان باید تمام اطلاعات مربوطه در مورد حقوق خود، خدمات موجود، از جمله وسایل ارتباطی، و روند مهاجرت و پناهندگی را به زبان خود به منظور بیان نظرات خود و بها دادن به آنها در روند رسیدگی، دریافت کنند . یک سرپرست یا مشاور باید به طور رایگان تعیین شود. کودکان به دنبال پناهندگی ممکن است به ردیابی مؤثر خانواده و اطلاعات مربوط به وضعیت کشور مبدا خود برای تعیین بهترین منافع شان نیاز داشته باشند. برای کودکان که قبلا در درگیری های مسلحانه بوده اند، ممکن است کمک های ویژه ای لازم باشد تا آنها بتوانند نیازهای خود را بیان کنند. علاوه بر این، توجه لازم است تا اطمینان حاصل شود که کودکان بی خانمان در فرایندهای تصمیم گیری در سرزمین هایی که در آن ساکن هستند، شامل شوند.

125. کمیته تأکید می کند که حق مندرج در ماده ۱۲ در شرایط بحران و یا پس از آن متوقف نمی شود. شواهد رو به رشدی از سهم قابل توجه کودکان در شرایط درگیری، حل مناقشات پس از جنگ و پروسه بازسازی پس از شرایط اضطراری وجود دارد.^۲۰ بنابراین، کمیته پس از روزهای بحث عمومی در سال ۲۰۰۸ در توصیه خود تأکید کرد که کودکان تحت تاثیر شرایط اضطراری باید تشویق و قادر شوند تا در تجزیه و تحلیل وضعیت و چشم انداز آینده خود مشارکت کنند. مشارکت کودکان به آنها کمک می کند تا کنترل زندگی خود را دوباره به دست آورند، در بازپروی سهیم بوده، مهارت های سازمانی را توسعه داده و حس هویت را تقویت کنند. با این حال، باید مراقب بود تا کودکان را در مقابل شرایط به احتمال زیاد آسیب زا یا زیان آور حمایت کرد.

126. به این ترتیب، کمیته، کشورهای عضو را تشویق می کند تا از مکانیسم هایی که کودکان و مخصوصا نوجوانان را قادر می سازد تا نقش فعالی در پروسه های بازسازی پس از شرایط اضطرای و حل و فصل اختلافات پس از بحران بازی کنند، حمایت نمایند. دیدگاه های آنها باید در سنجش، طراحی، اجرا، نظارت و ارزیابی برنامه ها مطرح شود. برای مثال کودکان در اردوگاه های پناهندگان می توانند از طریق ایجاد انجمن های کودکان برای کمک به ایمنی و رفاه خودشان تشویق شوند. حمایت از کودکان برای ایجاد چنین انجمن هایی ضروری است، در حالی که اطمینان حاصل شود که عملکرد آنها با بهترین منافع کودکان و حق آنها برای حمایت در برابر تجربیات مضر سازگار است.

127. بخش بزرگی از فرصت برای مشارکت کودکان در سطح جامعه صورت می گیرد. کمیته از تعداد روزافزون پارلمان های محلی جوانان، شوراهای کودکان شهرداری و مشاوره های ویژه ای که در آن کودکان می توانند نظرات خود را در پروسه های تصمیم گیری ابراز کنند، استقبال می کند. با این حال، این ساختارها برای مشارکت نماینده رسمی در دولت محلی باید تنها یکی از رویکردهای بسیار برای اجرای ماده ۱۲ در سطح محلی باشند، زیرا آنها فقط تعداد کمی از کودکان را درگیر جوامع محلی می کنند. ساعت های مشاوره با سیاستمداران و مقامات، بازدید از مدارس و مهد کودک ها فرصت های بیشتری برای ارتباط ایجاد می کنند.

128. کودکان باید حمایت و تشویق شوند که سازمانها و موسساتی که توسط خودشان ادراه می شود را تشکیل دهند که فضای لازم برای مشارکت و نمایندگی معنی دار را ایجاد خواهند کرد. علاوه بر این، کودکان می توانند دیدگاههای خود را به منظور اطمینان از خدمات مناسب تر ارائه دهند مثلا در طراحی مدارس، زمین های بازی، پارک ها، امکانات تفریحی و فرهنگی، کتابخانه های عمومی، مراکز بهداشتی و سیستم های حمل و نقل محلی. در برنامه های توسعه جامعه که برای مشاوره عمومی دعوت می کنند، دیدگاه های کودکان باید صریحا گنجانده شود.

129. در همین حال، چنین فرصت های مشارکتی در بسیاری از کشورها نیز در سطح منطقه ای، ایالت فدرال و سطح ملی ایجاد شده است، جایی که پارلمان ها، شوراها و کنفرانس های جوانان، مکانی را برای کودکان جهت ارائه دیدگاه های خود و شناساندن آنها به مخاطبان مربوطه فراهم می کنند. سازمان های غیردولتی و سازمان های جامعه مدنی شیوه هایی را برای حمایت از کودکان ایجاد کرده اند که از شفافیت نمایندگی حمایت کرده و از خطرات سواستفاده جلوگیری می کنند.

130. کمیته از مشارکت قابل توجه یونیسف و سازمان های غیردولتی در ارتقای آگاهی رسانی در مورد حق برخورداری کودکان از شنیده شدن و مشارکت آنها در تمام زمینه های زندگی آنها استقبال می کند و همچنین آنها را تشویق به مشارکت بیشتر کودکان در همه مسائل مربوط به آنها، از جمله در سطوح خودجوش، جامعه، و سطح ملی یا بین المللی و تسهیل تبادل بهترین شیوه ها می کند. شبکه سازی بین سازمان های تحت هدایت کودکان باید به طور فعال تشویق شود تا فرصت ها برای یادگیری و پلتفرم هایی برای ادوکسی جمعی افزایش یابد.

131. در سطح بین المللی، مشارکت کودکان در نشست های جهانی برای کودکان که توسط مجمع عمومی در سال های ۱۹۹۰ و ۲۰۰۲ برگزار شد و مشارکت کودکان در فرآیند گزارش دهی به کمیته حقوق کودک از اهمیت خاصی برخوردار است. کمیته از گزارشات کتبی و اطلاعات اضافی شفاهی ارائه شده توسط سازمان ها و نمایندگان کودکان در روند نظارت بر اجرای حقوق کودک توسط کشورهای عضو استقبال کرده و دولت ها و سازمان های غیردولتی را تشویق می کند تا از کودکان برای ارائه نظرات خود به کمیته حمایت کنند.

132. کمیته دولتهای عضو را ملزم می کند تا از رویکردهای نشانه ای که بیان دیدگاه کودکان را محدود کرده، و یا اینکه اجازه شنیده شدن کودکان می دهد اما به نظرات آنها بها نمی دهد، خودداری کنند. کمیته تأکید می کند که سواستفاده بزرگسالان از کودکان، قرار دادن کودکان در شرایطی که به آنها گفته می شود چه بگویند، یا قرار دادن کودکان در معرض خطر از طریق مشارکت، اعمال اخلاقی نیستند و نمی توانند به عنوان اجرای ماده ۱۲ درک شوند.

133. برای اینکه مشارکت موثر و معنی دار باشد، باید به عنوان یک پروسه در نظر گرفته شود، نه به عنوان یک رویداد فردی یک باره. تجربه از زمانی که کنوانسیون حقوق کودک در سال ۱۹۸۹ تصویب شد منجر به یک اجماع گسترده در مورد الزامات اساسی شد که باید برای اجرای موثر، اخلاقی و معنادار ماده ۱۲ به دست آید. کمیته توصیه می کند که دولت های عضو این الزامات را در تمام اقدامات قانونی و دیگر اقدامات برای اجرای ماده ۱۲ وارد کنند.

134. تمام پروسه هایی که در آن کودک و یا کودکان بایستی شنیده شده و مشارکت کنند، باید:(الف) شفاف و آموزنده باشد -کودکان باید اطلاعات کامل، قابل دسترس، حساس به تنوع و متناسب با سن در مورد حق خود برای بیان آزادانه دیدگاه های خود و بها دادن به آنها و چگونگی انجام این مشارکت، دامنه، هدف و تاثیر بالقوه آن دریافت کنند؛(ب) داوطلبانه - هرگز نباید کودکان را به بیان دیدگاه ها بر خلاف خواسته های آنها مجبور کرد و باید اطلاع داشته باشند که می توانند در هر مرحله مشارکت خود را متوقف کنند؛(ج) قابل احترام - دیدگاه های کودکان باید مورد احترام قرار گیرد و باید فرصت هایی برای آنها جهت ایجاد ایده ها و فعالیت ها فراهم شود. بزرگسالانی که با کودکان کار می کنند، باید بر نمونه های خوبی از مشارکت کودکان، به عنوان مثال، مشارکت آنها در خانواده، مدرسه، فرهنگ و محیط کار، اذعان داشته، احترام گذاشته و پایه ریزی کنند. آنها همچنین نیاز به درک بستر اجتماعی و اقتصادی، محیطی و فرهنگی زندگی کودکان دارند. افراد و سازمان هایی که برای کودکان و با آنها کار می کنند، باید به دیدگاه های کودکان در خصوص مشارکت در رویدادهای عمومی احترام بگذارند. (د) ارتباط - مسائلی که در آن کودکان حق ابراز نظر خود را دارند باید ارتباط واقعی با زندگی آنها داشته باشد و آنها را قادر سازد تا بر دانش، مهارت ها و توانایی هایشان تمرکز کنند. علاوه بر این، فضا باید ایجاد شود تا کودکان بتوانند مسائلی را که خودشان به عنوان مهم و مرتبط شناسایی می کنند، برجسته کرده و به آن بپردازند. (ه) کودک – دوستانه- محیط ها و روش های کار باید با ظرفیت های کودکان سازگار باشد. برای اطمینان از اینکه کودکان به اندازه کافی آماده شده و اعتماد به نفس و فرصت برای ارائه دیدگاه های خود دارند، باید زمان و منابع مناسب موجود باشد. توجه به این نکته لازم است که کودکان با توجه به سن و ظرفیت های در حال رشد، نیاز به حمایت های متفاوت و اشکال مشارکت دارند. (و) جامع- مشارکت باید جامع باشد، از الگوهای موجود تبعیض خودداری کرده، و فرصت هایی را برای کودکان در حاشیه، از جمله دختران و پسران، جهت مشارکت تشویق کند. (همچنین به پاراگراف ۸۸ در بالا مراجعه شود). بچه ها یک گروه همگن نیستند و مشارکت باید فرصت های برابر برای همه، بدون تبعیض به هیچ وجه، فراهم کند. برنامه ها همچنین باید اطمینان حاصل کنند که از لحاظ فرهنگی به کودکان همه جوامع حساس هستند.(ز) حمایت شده از طریق آموزش - بزرگسالان نیاز به آمادگی، مهارت و پشتیبانی برای تسهیل مشارکت کودکان به طور مؤثر دارند، برای مثال، فراهم کردن آنها با مهارت در گوش دادن، کار با کودکان و مشارکت کودکان به طور موثر با توجه به ظرفیت های در حال توسعه آنها. کودکان خود می توانند به عنوان مربیان و تسهیل کنندگان درمورد نحوه ترویج مشارکت موثر مشارکت کنند؛ آنها نیاز به ظرفیت سازی برای تقویت مهارت های خود، به عنوان مثال، آگاهی مشارکت موثر از حقوق خود، و آموزش در سازماندهی جلسات، جمع آوری کمک مالی، ارتباط با رسانه ها، سخنرانی عمومی و ادوکسی دارند؛(ح) امن و حساس به خطر - در شرایط خاص، بیان دیدگاه ها ممکن است شامل خطراتی باشد. بزرگسالان در قبال کودکانی که با آنها کار می کنند مسئولیت دارند و باید هر گونه احتیاطی را برای به حداقل رساندن خطر برای کودکان از خشونت، استثمار و یا هرگونه عواقب منفی مشارکت آنها به کار گیرند. اقدامات ضروری برای ارائه حمایت مناسب شامل ایجاد یک استراتژی واضح حمایت از کودک می شود که خطرات خاصی را که برخی از گروه های کودک با آن مواجه هستند و موانع اضافی در دستیابی به کمک ها را تشخیص می دهد. کودکان باید از حق خود برای محافظت از آسیب مطلع شوند و بدانند در صورت لزوم برای کمک کجا بروند. سرمایه گذاری در کار با خانواده ها و جوامع برای درک ارزش و پیامدهای مشارکت و به حداقل رساندن خطراتی که ممکن است کودکان در معرض آن قرار بگیرند مهم است.(ت) پاسخگو - تعهد به پیگیری و ارزیابی ضروری است. برای مثال، در هر پروسه تحقیق یا مشاوره، کودکان باید در مورد نحوه تفسیر و استفاده از نظراتشان مطلع شوند و در صورت لزوم به آنها فرصت به چالش کشیدن و نفوذ بر تحلیل یافته ها داده شود. کودکان همچنین مستحق دریافت نظر دقیق درباره نحوه تاثیر مشارکت آنها بر هر نتیجه ای هستند. در هر کجا که مناسب باشد، کودکان باید فرصتی برای شرکت در مراحل پیگیری پروسه یا فعالیت ها را داشته باشند . نظارت و ارزیابی مشارکت کودکان باید در صورت امکان با خود کودکان انجام شود.

135. سرمایه گذاری در شناسایی حق شنیده شدن کودک در تمام مسائل مربوط به او و همچنین توجه به نظرات او، یک تعهد واضح و فوری قانونی از سوی کشورهای عضو تحت کنوانسیون است. این حق هر کودک بدون هرگونه تبعیض است. دستیابی به فرصت های معنی دار برای اجرای ماده ۱۲ موجب برچیدن موانع قانونی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی می شود که در حال حاضر مانع از دسترسی کودکان به فرصت های شغلی و دسترسی آنها به مشارکت در همه مسائل مربوط به آنها می شود. این امر مستلزم آمادگی برای به چالش کشیدن تصورات در مورد توانایی های کودکان و تشویق توسعه محیط هایی است که در آن کودکان می توانند ظرفیت ها را ایجاد کرده و نشان دهند. همچنین مستلزم تعهد به منابع و آموزش است.

136. برآوردن این تعهدات، یک مشکل برای کشورهای عضو است. اما اگر راهبردهای مشخص شده در این اظهار نظر عمومی به صورت سیستماتیک اجرا شود و فرهنگ احترام به کودکان و دیدگاه های آنها ایجاد شود، این یک هدف قابل دستیابی است.